Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

temporis N N

  • 1 temporis

    gen. sg. к tempus

    Латинско-русский словарь > temporis

  • 2 temporis

    time, stage, epoch, era.

    Latin-English dictionary of medieval > temporis

  • 3 Temporis filia veritas

    Истина - дочь времени.
    Авл Геллий, "Аттические ночи", XII, 11, 7: Quidam veterum poetarum veritatem temporis filiam esse dixit. "Кто-то из древних поэтов назвал истину дочерью времени".
    ср. Гораций, "Послания", I, 6, 24:
    Quícquid súb terrá (e)st, in aprícum próferet áetas. "И то, что (скрыто) под землей, время покажет при свете дня", т. е. сделает явным.
    ср. русск. Все минется, одна правда останется

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Temporis filia veritas

  • 4 Laudátor témporis ácti

    Хвалитель былых времен.
    Гораций, "Наука поэзии", 169-74:
    Múlta seném circúmveniúnt incómmoda, vél quod
    Quáerit et ínventis miser ábstinet ác timet úti,
    Vél quod rés omnés timidé gelidéque minístrat,
    Dílatór, spe lóngus, inérs avidúsque futúri,
    Dífficilís, querulús, laudátor témporis ácti
    Sé pueró, castígatór censórque minórum.
    Все-то он ищет, а то, что найдет, для него бесполезно,
    Все свои дела он ведет боязливо и вяло,
    Медлит решенье принять, мечтает пожить да подумать,
    Вечно ворчит и брюзжит, выхваляет минувшие годы,
    Ранние годы свои, а юных бранит и порочит.
    (Перевод М. Гаспарова)
    - У Горация говорится о склонности неумеренно расхваливать прошлое как о характерной черте стариков.
    □ В парафразе см. Laudātor temporis praesentis
    Роджерс принадлежит к либеральной школе, он личный друг Кобдена и Брайта, следовательно, отнюдь не laudator temporis acti. (К. Маркс, Капитал (подстроч. прим.).)
    Боюсь, как бы не прослыть отжившим человеком, хвалителем одного только былого - laudator temporis acti; но мне поистине жаль этого старого дореформенного университета, из которого мы вышли, когда по ветхости устава 1855 в нем невозможно было оставаться, потому что трескались стены и обваливались своды. (В. Д. Спасович, Застольная речь, произнесенная 31 октября 1889 года на обеде в честь М. М. Стасюлевича.)
    Пусть только подумают немцы, что даже Сириус, наш "близкий" сосед, не донес еще до нашей планеты луча, отправленного к нам в год образования Германской империи, создание которой, по утверждению laudator temporis acti и бисмарковского режима, мощным образом отразилось на всем мироздании. (Г. А. Джаншиев, Среди баловней и пасынков природы.)
    Если за эти тридцать лет не произошло чрезвычайного растления нравов, стало быть, я заражен обычным старческим пороком старика difficilis, [ трудным характером, капризный (лат.) - авт. ] querulus, [ Вечно жалующийся (лат.) - авт. ] laudator temporis acti, либо, что более вероятно, бурная жизнь и увлечения юности мешали мне прежде замечать гнусные стороны человеческой природы, которые ныне кажутся мне столь возмутительными. (Тобайас Смоллет, Путешествие Хамфри Клинкера.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Laudátor témporis ácti

  • 5 Laudātor temporis praesentis

    Хвалитель нынешнего времени.
    Парафраза, см. Laudátor témporis ácti
    В одном аргументе против теологии Ф[ ейербах ] выступает как laudator temporis praesentis: огромная смертность детей в первые годы их жизни происходит, по его мнению, оттого, что "природа при своем богатстве безрассудно жертвует тысячами отдельных членов". (Ф. Энгельс - К. Марксу, 18.X 1846.)
    "Вестнику Европы" приходилось из месяца в месяц оправдывать те начала, которые считались непререкаемыми во время его основания, - упорствовать в защите учреждений, которым под видом перестроения грозило разрушение, и идти своей дорогой под ядовитые упреки "laudatores temporis praesentis" в "прямом либерализме". (А. Ф. Кони, Памяти М. М. Стасюлевича.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Laudātor temporis praesentis

  • 6 Signatūra temporis

    Еще немного времени - и Россия и Германия будут стыдиться, что до сего времени они были в отношении - к духовной собственности в состоянии средневекового варварства. Что может и должен сделать в этом случае отдельный человек, который познал знамение времени (signatura temporis)? Должен он ждать, пока и у других тоже раскроются глаза? (Ф. Шпильгаген, Издателю "Вестника Европы" [ М. М. Стасюлевичу ].)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Signatūra temporis

  • 7 Signum temporis

    Знамение времени.
    Евангелие от Матфея, 16.2-3: At ille respondens ait illis: Facto vespere dicitis: Serenum erit, rubicundum est enim caelum. Et mane: Hodie tempestas, rutilat enim triste caelum. Faciem ergo caeli dijudicare nostis, signa autem temporum non potestis scire. "Он же сказал им в ответ: вечером вы говорите: "Будет вёдро, потому что небо красно"; и поутру: "Сегодня ненастье, потому что небо багрово". Различать лице неба вы умеете, а знамений времен не можете?".
    Эпиграммы тоже, кажется, не твое дело. И тут я не могу не выразить своего удивления: как можно какое-нибудь значение придавать такой круглой бездарности, как г. Минаеву? Он, да г. Крестовский - вот парочка. Signum temporis! (И. С. Тургенев - Я. П. Полонскому, 8.X 1868.)
    Радуюсь, что Вам наша женская литература нравится: она действительно заслуживает похвалы; да и кроме того - это signum temporis. (Он же - П. В. Анненкову, 13.(25.)XI 1879.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Signum temporis

  • 8 Quod ab initio vitiōsum est, tractu temporis convalescere non potest

    Что порочно с самого начала, то не может быть исправлено течением времени.
    В самом учреждении попечительств было нечто неудачное, колебавшее доверие, которого нельзя получить в кредит, - это было больное место, которое постоянно давало себя чувствовать и осуществляло старинное латинское изречение: quod ab initio vitiosum est, tractu temporis convalescere non potest. (А. Ф. Кони, По вопросу об упразднении попечительств о народной трезвости в их настоящем виде.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Quod ab initio vitiōsum est, tractu temporis convalescere non potest

  • 9 Testis temporis

    Свидетель времени - об истории.
    В своеобразной форме своих очерков он [ Н. Н. Врангель ] осуществлял задачи истории, как они намечены еще Цицероном, и являлся не только свидетелем прошлого (testis temporum), но и вдумчивым, со своей точки зрения, его истолкователем (lux veritatis) и хранителем памяти о нем (vita memoriae). (А. Ф. Кони, Памяти Н. Н. Врангеля.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Testis temporis

  • 10 Laudatores temporis acti

    Latin Quotes (Latin to English) > Laudatores temporis acti

  • 11 Истина - дочь времени

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Истина - дочь времени

  • 12 tempus

    [st1]1 [-] tempŭs, ŏris, n.: - [abcl][b]a - temps, moment. - [abcl]b - époque; jour; heure; année. - [abcl]c - moment favorable, bon moment, occasion, opportunité. - [abcl]d - circonstance, conjoncture; situation, position, sort. - [abcl]e - situation critique, situation difficile, malheur, danger. - [abcl]f - temps prosodique, mesure, quantité (des voyelles).[/b]    - tempus anni: saison.    - tempora matutina: le matin, les heures matinales.    - hiberno tempore, Hirt.: en hiver.    - in praesens tempus: pour le moment.    - (in) tempore: à propos, au bon moment.    - uno tempore: en même temps, du même coup.    - alieno tempore: dans des circonstances défavorables.    - erit illud tempus cum: il viendra le temps où.    - ad tempus: - [abcl]a - au moment fixé, au moment voulu, à temps. - [abcl]b - suivant les circonstances, eu égard aux circonstances. - [abcl]c - pour un temps, momentanément.    - ante tempus: avant le temps, prématurément.    - ex tempore: - [abcl]a - sur-le-champ, aussitôt. - [abcl]b - d'après les circonstances, eu égard aux circonstances.    - ex tempore dicere aliquid: improviser qqch.    - ex quo tempore, Cic. Fam. 3, 4, 2: depuis l'époque où.    - ex tempore vivere, Sen.: vivre au jour le jour.    - omni tempore: en tout temps.    - in tempus: pour un temps, temporairement.    - pro tempore: conformément aux circonstances, suivant les besoins du moment.    - tempore: - [abcl]a - avec le temps, à la longue. - [abcl]b - à temps, en temps utile, au bon moment.    - mandata tua nobis curae sunt eaque ut tempus postularit agemus, Cic. Att. 9: nous accomplirons la mission dont tu nous as chargés en fonction des circonstances.    - tuum tempus: - [abcl]a - ta situation (malheureuse). - [abcl]b - ton intérêt. - [abcl]c - l'époque de ton consulat.    - scripsi de temporibus meis, Cic. Fam. 1: j'ai écrit sur mes infortunes.    - omne tempus amicorum temporibus transmittere, Cic.: consacrer tout son temps aux intérêts de ses amis.    - cedere tempori: se plier aux circonstances.    - post tempus: après coup, trop tard.    - tempori serviendum est, Cic. Fam. 9, 7, 2: il faut se plier aux circonstances.    - in mentem venire illius temporis quo... Cic. Fam. 7, 3, 1: se souvenir de ce temps-là où...    - homo temporum: un homme opportuniste.    - tempus est + inf.: il est temps de, c'est le moment de.    - tempus est + prop. inf.: il est temps que.    - id temporis: à cette époque.    - voir temperi (tempori), adv. [st1]2 [-] tempŭs, ŏris, n. (surtout au plur.): - [abcl][b]a - tempe. - [abcl]b - front. - [abcl]c - visage.[/b]
    * * *
    [st1]1 [-] tempŭs, ŏris, n.: - [abcl][b]a - temps, moment. - [abcl]b - époque; jour; heure; année. - [abcl]c - moment favorable, bon moment, occasion, opportunité. - [abcl]d - circonstance, conjoncture; situation, position, sort. - [abcl]e - situation critique, situation difficile, malheur, danger. - [abcl]f - temps prosodique, mesure, quantité (des voyelles).[/b]    - tempus anni: saison.    - tempora matutina: le matin, les heures matinales.    - hiberno tempore, Hirt.: en hiver.    - in praesens tempus: pour le moment.    - (in) tempore: à propos, au bon moment.    - uno tempore: en même temps, du même coup.    - alieno tempore: dans des circonstances défavorables.    - erit illud tempus cum: il viendra le temps où.    - ad tempus: - [abcl]a - au moment fixé, au moment voulu, à temps. - [abcl]b - suivant les circonstances, eu égard aux circonstances. - [abcl]c - pour un temps, momentanément.    - ante tempus: avant le temps, prématurément.    - ex tempore: - [abcl]a - sur-le-champ, aussitôt. - [abcl]b - d'après les circonstances, eu égard aux circonstances.    - ex tempore dicere aliquid: improviser qqch.    - ex quo tempore, Cic. Fam. 3, 4, 2: depuis l'époque où.    - ex tempore vivere, Sen.: vivre au jour le jour.    - omni tempore: en tout temps.    - in tempus: pour un temps, temporairement.    - pro tempore: conformément aux circonstances, suivant les besoins du moment.    - tempore: - [abcl]a - avec le temps, à la longue. - [abcl]b - à temps, en temps utile, au bon moment.    - mandata tua nobis curae sunt eaque ut tempus postularit agemus, Cic. Att. 9: nous accomplirons la mission dont tu nous as chargés en fonction des circonstances.    - tuum tempus: - [abcl]a - ta situation (malheureuse). - [abcl]b - ton intérêt. - [abcl]c - l'époque de ton consulat.    - scripsi de temporibus meis, Cic. Fam. 1: j'ai écrit sur mes infortunes.    - omne tempus amicorum temporibus transmittere, Cic.: consacrer tout son temps aux intérêts de ses amis.    - cedere tempori: se plier aux circonstances.    - post tempus: après coup, trop tard.    - tempori serviendum est, Cic. Fam. 9, 7, 2: il faut se plier aux circonstances.    - in mentem venire illius temporis quo... Cic. Fam. 7, 3, 1: se souvenir de ce temps-là où...    - homo temporum: un homme opportuniste.    - tempus est + inf.: il est temps de, c'est le moment de.    - tempus est + prop. inf.: il est temps que.    - id temporis: à cette époque.    - voir temperi (tempori), adv. [st1]2 [-] tempŭs, ŏris, n. (surtout au plur.): - [abcl][b]a - tempe. - [abcl]b - front. - [abcl]c - visage.[/b]
    * * *
        Tempus, temporis, pen. corr. n. g. Varro. Le temps.
    \
        Tempus. Cic. La saison et temps propre et commode à faire quelque chose, Opportunité.
    \
        Obedire tempori. Cic. Faire selon la necessité du temps, Temporiser.
    \
        Tempori amicorum seruire. Cic. Servir et se rendre subject à la necessité et calamité de noz amis.
    \
        Examinabo quid a me cuisque tempus poscat. Cic. La necessité d'un chascun qui est presente.
    \
        Vbi tempus promissa perfici. Terent. Le temps ordonné et arresté pour, etc.
    \
        Tempus est abire ab his locis lenoniis. Plautus. Il est temps et saison.
    \
        A quo tempore capti sunt. Cic. Depuis quel temps.
    \
        Ex eo tempore quo primum ex Africa nuntius venit. Cic. Depuis le temps que le, etc.
    \
        Ex quo tempore tu me diligere coepisti. Cic. Depuis le temps que tu, etc.
    \
        In tempore. Terent. En temps, Tout à poinct.
    \
        Aduenisti hodie in ipso tempore. Plaut. Au temps qu'il falloit, Tout à la propre heure qu'il falloit, Droictement à l'heure, Tout sur le poinct.
    \
        Duo fuerunt per idem tempus dissimiles inter se. Cic. En ce mesme temps là.
    \
        Dum aetatis tempus tulit, perfuncta satis sum. Terent. Ce pendant que le temps de ma jeunesse si est addonné.
    \
        Tempus anni. Pollio ad Ciceronem. La saison de l'annee.
    \
        Vt tempus est diei, vide sis ne quo hinc abeas longius. Terent. Veu l'heure du jour, Veu l'heure qu'il est.
    \
        Profectus est id temporis, quum iam Clodius redire potuisset. Cic. En ce temps là, auquel Clodius, etc.
    \
        Pars temporis exigua. Lucret. Prolongation de temps, ou Prolongement.
    \
        Actum tempus. Horat. Le temps passé.
    \
        Alienum tempus est mihi tecum expostulandi. Cic. Il n'est pas temps à present de, etc. Il n'est pas maintenant temps, etc. Ce n'est pas à ceste heure que, etc. Ce n'est pas la saison.
    \
        Aduersum tempus. Cic. Contraire.
    \
        Caecum. Cic. Où tout est brouillé.
    \
        Coniunctum tempus. Quintil. Ensuyvant.
    \
        Dextrum. Horat. Opportun.
    \
        Edax rerum tempus. Ouid. Qui consume toutes choses.
    \
        Tantum opis attulisse extremis pene temporibus. Cic. En la plus grande necessité qu'il fust, En l'extreme necessité.
    \
        Genitale. Ouid. Le jour de la nativité d'aucun.
    \
        In grauissimis temporibus ciuitatis. Cic. Pendant les grands affaires et ennuis de nostre ville.
    \
        Temporibus illis. Cic. En ce temps là.
    \
        Erat cum literis Latinis, tum etiam Graecis (vt temporibus illis) satis eruditus. Cic. Pour ce temps là.
    \
        Iniquo tempore imperatum tributum. Liu. A l'heure qu'il estoit mal à poinct, qu'il venoit mal à propos, En temps mal propre.
    \
        Laeuum. Horat. Importun.
    \
        Maximis Reipub. temporibus. Cic. Pendant les grands affaires de la Republique, et qu'elle estoit en grand ennuy.
    \
        Tempus praeteritum, instans, consequens. Author ad Heren. Passé, Present, Futur.
    \
        Puerile. Ouid. Le temps d'enfance.
    \
        Secunda tempora. Horat. Temps de prosperité.
    \
        Summo Reip. tempore. Cic. En la tresgrande necessité de la Rep.
    \
        Suo tempore. Cic. En temps et lieu, Quand il en sera besoing, En temps deu.
    \
        Suspiciosum tempus. Cic. Au temps que les gents ne trouvent point, ou bien peu d'amis, Temps souspeconneux, et tel que les amis ne se osent formalisez et declairer pour leurs amis, de paour d'estre souspeconnez de tenir leur parti, et leur porter faveur.
    \
        Vacuum tempus habere. Cic. Avoir loisir.
    \
        Vno tempore. Cic. En un mesme temps.
    \
        Arripere tempus. Cic. Prendre l'opportunité et la saison.
    \
        Assentiri tempori. Cicero. Se gouverner selon le temps, Obeir au temps, Temporiser.
    \
        Consydera, ne in alienissimum tempus cadat aduentus tuus. Cic. Garde de venir au temps qui ne sera pas propice.
    \
        Maturus compleuit tempora venter. Ouid. Quand la femme a porté son enfant neuf mois en son ventre.
    \
        Puerile tempus concessit iuuentae. Ouid. L'aage d'enfance a cedé à l'aage de jeunesse, Apres l'aage d'enfance il est parvenu en jeunesse.
    \
        Diuidere temporibus negotium aliquod. Terent. Scavoir choisir ses heures, Compartir le temps et ses affaires.
    \
        Tempora cum morte diuiseras, et superstite filio fruebaris omnibus tenebris. Quintil. Tu avois la moitié du temps, et la mort l'autre.
    \
        Egere tempore. Cic. Estre si empesché, qu'on n'ait point de temps assez.
    \
        Dum est tempus, etiam atque etiam cogita. Terent. Pendant que la chose est entiere.
    \
        Iam tempus est. Terent. Il est temps.
    \
        Nunc ita tempus est mihi, vt cupiam filiam: olim nihil minus. Terentius. Le temps est advenu que, etc. La saison en est venue.
    \
        Tempus esset iam de ordine argumentorum aliquid dicere. Cic. Il seroit temps, ou Il seroit necessaire.
    \
        Vbi tempus tibi erit, sat habet si tum recipitur. Terent. Quand tu pourras, Quand tu auras l'opportunité.
    \
        Erit, erit illud profecto tempus, et illucescet aliquando ille dies, quum tu, etc. Cic. Il viendra un temps, Un temps sera.
    \
        Fuit tempus illud, quum mihi ab omnibus concessum esse arbitrarer. Cice. Il a esté un temps que, etc. Un temps fut que, etc.
    \
        - tempus secum ipsa modumque Exigit. Virgil. Elle pourpense et advise en soymesme le temps.
    \
        Extitit tempus, vt florentissimis tuis rebus mea perspici posset fides. Cic. Le temps est advenu et l'opportunité.
    \
        Partiri tempora in plures. Quint. Employer une partie du temps au service de l'un, et les autres parties au service des autres, Compartir le temps.
    \
        Orbis perfectus temporis. Virgil. La revolution du temps achevee.
    \
        Ponere tempus alicui. Virgil. Luy borner et limiter ou prefire son temps.
    \
        Prorogare tempus. Cic. Prolonger.
    \
        Seruire tempori. Cic. S'accommoder au temps, Temporiser.
    \
        Traducere tempus. Cic. Passer le temps.
    \
        Transmittere tempus. Cic. Consumer et user son temps.
    \
        Tempora, temporum, plu. nu. Virgil. Les temples de la teste.
    \
        Trunca. Ouid. Quand on a rompu les deux cornes à une beste.
    \
        Percutere tempus. Author ad Heren. Frapper à la temple.
    \
        Populata tempora raptis auribus. Virgil. Quand on a coupé les deux oreilles à aucun.
    \
        Sparsus tempora canis. Ouid. Qui ha les cheveuls blancs.

    Dictionarium latinogallicum > tempus

  • 13 vestigium

    vestīgĭum, ĭi, n [st1]1 [-] plante du pied.    - Cic. Ac. 2, 123; Virg. En. 5, 666.    - fallente vestigio, Plin. Ep. 2, 1, 6: par suite d'un faux pas. [st1]2 [-] semelle artificielle, fer d'un cheval.    - vestigium equi, Plin. 28, 263: fer de cheval.    - vestigium abscedere, Liv. 27, 4, 1, s'écarter d'une semelle. [st1]3 [-] empreinte des pas, trace du pied.    - socci video vestigium in pulvere, Plaut. Cist. 698: je vois l'empreinte de la chaussure dans la poussière.    - vestigia ponere, Cic. Phil. 3, 31: imprimer ses pas, porter ses pas.    - in foro vestigium facere, Cic. R. Post. 48: fouler du pied le forum. --- cf. Caec. 39.    - leviter pressum vestigium, Cic. Verr. 4, 53: empreinte faiblement marquée.    - curricula, in quibus Platonis primum sunt impressa vestigia, Cic. Or. 12: carrière, où Platon a le premier marqué ses pas.    - glacie non recipiente vestigium, Liv. 21, 36, 7: la glace ne recevant pas l'empreinte des pas.    - vestigia tenere Liv. 29, 32, 6: ne pas perdre la trace, suivre à la trace.    - vestigiis sequi hostem, Liv. 9, 45, 16: suivre l'ennemi à la trace.    - fig. vestigiis alicujus ingredi, Cic. Rep. 6, 26, marcher sur les traces de qqn.    - aliquem ipsius vestigiis persequi, Cic. Br. 307: ne pas cesser de suivre qqn en marchant sur ses propres traces.    - au fig. usquequo claudicatis in utroque vestigio ? Jérom.: jusqu'à quand serez-vous homme à boiter des deux côtés ? [st1]4 [-] traces, empreinte, marque.    - [empreinte du corps d'une pers.]. --- Cic. Verr. 3, 79.    - place où s'est tenu qqn. --- Cic. de Or. 3, 6.    - mori in vestigio, Liv.: se faire tuer sur place.    - vestigia urbis, Cic. Cat. 4, 12: les vestiges, les ruines d'une ville.    - vestigia violatae religionis, Cic. Verr. 4, 97: traces d'une profanation religieuse.    - expressa sceleris vestigia, Cic. Amer. 62: des traces visibles du crime.    - amoris vestigia, Quint. 11, 1, 59: marques d'affection. [st1]5 [-] fig. trace, vestige.    - ne quod in vita vestigium libidinis appareat, Cic. Verr. 3, 4: [prendre garde] de ne laisser voir dans votre vie aucune trace de libertinage.    - cf. Cic. de Or. 1, 37 ; Fam. 4, 14, 1. [st1]6 [-] parcelle de temps, moment, instant.    - illud vestigium temporis Caes. BG. 7, 15: ce point de la durée.    - eodem et loci vestigio et temporis, Cic. Pis. 21: en ce même point à la fois de l'espace et du temps.    - vestigio temporis, Caes. BC. 2, 26, 2: en un moment.    - e (ou ex) vestigio, Cic. Caecil. 57, ou ex vestigio, Caes. BG. 2, 25, 6: sur-le-champ, instantanément.
    * * *
    vestīgĭum, ĭi, n [st1]1 [-] plante du pied.    - Cic. Ac. 2, 123; Virg. En. 5, 666.    - fallente vestigio, Plin. Ep. 2, 1, 6: par suite d'un faux pas. [st1]2 [-] semelle artificielle, fer d'un cheval.    - vestigium equi, Plin. 28, 263: fer de cheval.    - vestigium abscedere, Liv. 27, 4, 1, s'écarter d'une semelle. [st1]3 [-] empreinte des pas, trace du pied.    - socci video vestigium in pulvere, Plaut. Cist. 698: je vois l'empreinte de la chaussure dans la poussière.    - vestigia ponere, Cic. Phil. 3, 31: imprimer ses pas, porter ses pas.    - in foro vestigium facere, Cic. R. Post. 48: fouler du pied le forum. --- cf. Caec. 39.    - leviter pressum vestigium, Cic. Verr. 4, 53: empreinte faiblement marquée.    - curricula, in quibus Platonis primum sunt impressa vestigia, Cic. Or. 12: carrière, où Platon a le premier marqué ses pas.    - glacie non recipiente vestigium, Liv. 21, 36, 7: la glace ne recevant pas l'empreinte des pas.    - vestigia tenere Liv. 29, 32, 6: ne pas perdre la trace, suivre à la trace.    - vestigiis sequi hostem, Liv. 9, 45, 16: suivre l'ennemi à la trace.    - fig. vestigiis alicujus ingredi, Cic. Rep. 6, 26, marcher sur les traces de qqn.    - aliquem ipsius vestigiis persequi, Cic. Br. 307: ne pas cesser de suivre qqn en marchant sur ses propres traces.    - au fig. usquequo claudicatis in utroque vestigio ? Jérom.: jusqu'à quand serez-vous homme à boiter des deux côtés ? [st1]4 [-] traces, empreinte, marque.    - [empreinte du corps d'une pers.]. --- Cic. Verr. 3, 79.    - place où s'est tenu qqn. --- Cic. de Or. 3, 6.    - mori in vestigio, Liv.: se faire tuer sur place.    - vestigia urbis, Cic. Cat. 4, 12: les vestiges, les ruines d'une ville.    - vestigia violatae religionis, Cic. Verr. 4, 97: traces d'une profanation religieuse.    - expressa sceleris vestigia, Cic. Amer. 62: des traces visibles du crime.    - amoris vestigia, Quint. 11, 1, 59: marques d'affection. [st1]5 [-] fig. trace, vestige.    - ne quod in vita vestigium libidinis appareat, Cic. Verr. 3, 4: [prendre garde] de ne laisser voir dans votre vie aucune trace de libertinage.    - cf. Cic. de Or. 1, 37 ; Fam. 4, 14, 1. [st1]6 [-] parcelle de temps, moment, instant.    - illud vestigium temporis Caes. BG. 7, 15: ce point de la durée.    - eodem et loci vestigio et temporis, Cic. Pis. 21: en ce même point à la fois de l'espace et du temps.    - vestigio temporis, Caes. BC. 2, 26, 2: en un moment.    - e (ou ex) vestigio, Cic. Caecil. 57, ou ex vestigio, Caes. BG. 2, 25, 6: sur-le-champ, instantanément.
    * * *
        Vestigium, vestigii. Virgil. Un pas, ou trace, ou marque qui demeure apres qu'on a marché, Vestige.
    \
        Vestigium. Virgil. La plante du pied.
    \
        Carnosum vestigium. Plin. Pied charnu, ou La plante des pieds charnue.
    \
        Vestigium canis. Columel. La pate d'un chien.
    \
        Vestigium equi excussum vngula. Plin. Un fer de cheval qui s'est defferré en chevauchant.
    \
        Caeca vestigia. Virgil. Quand on chemine en lieu obscur et tenebreux.
    \
        Taciturna vestigia ferre gradu suspenso digitis. Ouid. Cheminer sur le bout des doigts tout bellement sans faire bruit, Marcher à pas de larron.
    \
        Consequi vestigiis. Cic. Suyvre pas à pas, Suyvre le train, ou la trace, ou la route.
    \
        Facere vestigia in loco aliquo. Cic. Marcher.
    \
        Fallere vestigium dicitur locus lubricus. Curt. Faire griller, ou glisser, Faire faire un faulx pas.
    \
        Ferre vestigia per ignes. Propert. Marcher parmi le feu.
    \
        Flectere vestigia. Stat. Retourner.
    \
        Haerere in vestigio. Plin. Arrester sur ses pieds, Ne pouvoir bouger de là.
    \
        Haerere vestigio suo non posse. Liu. Ne se povoir tenir ferme sur ses pieds.
    \
        Impedire vestigia cursu. Virgil. Entrelasser et entremesler.
    \
        Implere vestigia alicuius. Plin. iun. Le suyvre et imiter, Estre aussi homme de bien que luy, Parvenir à pareille perfection que luy.
    \
        Imprimere vestigium. Cic. Laisser la marque de son pied, Empreindre, Imprimer.
    \
        Inflectere vestigia cursus sui. Cic. Retourner, Flechir et se destourner à costé de sa voye.
    \
        Insistere vestigia certa viae. Lucret. Trouver et entrer dedens la vraye trace et route par où la beste sauvage est passee.
    \
        Mouere vestigium. Curt. Bouger le pied, S'en aller.
    \
        Nusquam te vestigio moueris. Liu. Garde que tu ne marches plus avant, ou plus arriere. B.
    \
        Occumbere in vestigio. Tacit. Mourir sur le lieu où l'on a commencé à combatre.
    \
        Permulcere vestigia lymphis. Catul. Laver les pieds.
    \
        Persequi aliquem vestigiis ipsius. Cic. Le suyvre par ses pas, A la route, A la trace: comme quand il a fort neigé, le chasseur suit le lievre par la trace et route qu'il veoit imprimee en la neige, jusques à ce qu'il l'ait trouvé en forme ou en giste.
    \
        Persequi aliquem vestigiis ipsius. Cic. Le poursuyvre à la trace qu'il a faicte et empreincte parmi ses comptes.
    \
        Vbicunque posuit vestigia. Cic. Par tout où il a passé.
    \
        Quacunque ingredimur, in aliquam historiam vestigium ponimus. Cic. Nous touchons quelque histoire.
    \
        Premere vestigia alicuius. Tacit. Le suyvre de pres.
    \
        Premere vestigia. Virgil. Reprimer son pas, S'arrester.
    \
        Premere vestigia leuiter. Cic. Ne marquer ou imprimer pas fort son pas, Marcher doulcement.
    \
        Relinquere vestigium auaritiae. Cic. La trace et appercevance.
    \
        Stare in vestigio. Author ad Heren. Se tenir tout debout sans bouger d'une place.
    \
        Canis stringit vestigia leporis. Ouid. Quand le levrier poursuit le lievre de si pres, qu'il luy touche du museau, et le mort ou pince un bien peu, mais non pas à plain, en sorte que le lievre ne laisse point de courir et se sauver.
    \
        Tenere vestigia inconcussa. Lucan. Demourer ferme et constant en son opinion.
    \
        Titubata vestigia. Virgil. Glissants, ou Vacillants.
    \
        Torquere vestigia. Virgil. Retourner.
    \
        Turbare incerta fugae vestigia. Lucan. Ne point aller le droict chemin, mais tourner tantost d'un costé, tantost de l'autre, à fin que ceuls qui nous poursuyvent, soyent incertains quel chemin nous tenons.
    \
        Omnibus vestigiis indagare. Cicero. Cercher par tout diligemment.
    \
        Vestigium. Cic. Apparence, et enseigne restant de quelque chose.
    \
        Annulorum vestigium. Plin. Les enseignes que autresfois on avoit usé d'anneauls.
    \
        Nullum vestigium ciuitatis. Cic. Nulle forme et enseigne de cité et de Republique.
    \
        Ne vestigium quidem vllum est reliquum nobis dignitatis. Cic. Il ne nous en est rien demeuré, Il ne nous est point seulement demeuré la trace.
    \
        Ne quod iudiciorum esset vestigium. Cic. A fin que nulle apparence de jugement restast.
    \
        Vestigia antiqui officii remanent. Cic. Les traces et vestiges.
    \
        Olfactus vestigia non habent delphini. Plin. Il n'y a nulle apparence qu'ils ayent aucun flairement.
    \
        Vnum aliquod a Cluentio profectae pecuniae vestigium ostende. Cic. Quelque indice.
    \
        Stirpis vestigia ostendere. Curt. Les indices et enseignes de sa race.
    \
        Vestigio temporis. Caes. Tout incontinent.
    \
        Eodem et loci vestigio et temporis. Cic. Au lieu mesme et à l'heure mesme.

    Dictionarium latinogallicum > vestigium

  • 14 pungo

    pungo, pŭpŭgi, punctum, 3 (old fut. perf. pepugero, Att. ap. Gell. 7, 9, 10; perf. punxi, acc. to Diom. p. 369 P.:

    pupungi, in pungit, punxit, pupungit,

    Not. Tir. p. 131; scanned pŭpūgi, Prud. steph. 9, 59), v. a. [root pug-, to thrust, strike, whence also pugil, pugnus; Gr. pux, etc.], to prick, puncture (class.).
    I.
    Lit.:

    aliquem,

    Cic. Sest. 10, 24:

    acu comatoriā mihi malas pungebat,

    Petr. 21:

    vulnus quod acu punctum videretur,

    Cic. Mil. 24, 65.—
    B.
    Transf.
    * 1.
    To pierce into, penetrate, enter:

    corpus,

    Lucr. 2, 460 (v. the passage in connection).—
    2.
    To affect sensibly, to sting, bite: ut pungat colubram: cum pupugerit, etc., Varr. ap. Prisc. p. 894 P.:

    pungunt sensum,

    Lucr. 4, 625:

    aliquem manu,

    to pinch, Petr. 87 fin.:

    nitrum adulteratum pungit,

    has a pungent taste, Plin. 31, 10, 46, § 114.—
    3.
    To press, hasten:

    futura pungunt, nec se superari sinunt,

    Pub. Syr. v. 177 Rib.—
    II.
    Trop., to prick, sting, vex, grieve, trouble, disturb, afflict, mortify, annoy, etc.:

    scrupulus aliquem stimulat ac pungit,

    Cic. Rosc. Am. 2, 6:

    epistula illa ita me pupugit, ut somnum mihi ademerit,

    id. Att. 2, 16, 1:

    jamdudum meum ille pectus pungit aculeus,

    Plaut. Trin. 4, 2, 158:

    pungit me, quod scribis, etc.,

    Cic. Fam. 7, 15, 1:

    si paupertas momordit, si ignominia pupugit,

    id. Tusc. 3, 34, 82:

    quos tamen pungit aliquid,

    id. ib. 5, 35, 102:

    odi ego, quos numquam pungunt suspiria somnos,

    Prop. 3, 8 (4, 7), 27. —Hence, punctus, a, um, P. a., pricked in, like a point; hence, of time: puncto tempore (cf.: puncto temporis; v. infra), in an instant, in a moment (only in Lucr.), Lucr. 2, 263; 456; 1006; 4, 216; 6, 230.—Hence, subst. in two forms.
    I. A.
    Lit. (very rare), Mart. 11, 45, 6.—
    B.
    Transf.
    1.
    A point, small spot (as if made by pricking):

    ova punctis distincta,

    Plin. 10, 52, 74, § 144:

    gemma sanguineis punctis,

    id. 37, 8, 34, § 113:

    puncta quae terebrantur acu,

    Mart. 11, 46, 2:

    ferream frontem convulnerandam praebeant punctis,

    i. e. with the marks of slavery, Plin. Pan. 35.—
    b.
    In partic.
    (α).
    A point made in writing, Aus. Epigr. 35, 1; 145, 5;

    as a punctuation mark,

    Diom. p. 432 P.—
    (β).
    A mathematical point. Cic. Ac. 2, 36, 116.—
    (γ).
    A point or spot on dice: quadringenis in punctum sestertiis aleam lusit, Suet. Ner. [p. 1492] 30; Aus. Prof. 1, 29.—
    (δ).
    A point or dot as the sign of a vote, made in a waxen tablet, before the introduction of separate ballots;

    hence, transf.,

    a vote, suffrage, ballot, Cic. Planc. 22, 53; id. Mur. 34, 72; id. Tusc. 2, 26, 62.—Hence, poet., applause, approbation:

    omne tulit punctum qui miscuit utile dulci,

    Hor. A. P. 343:

    discedo Alcaeus puncto illius,

    id. Ep. 2, 2, 99; Aus. Grat. Act. ad Grat. 5.—
    (ε).
    A point on the bar of a steelyard, indicating the weight:

    diluis helleborum, certo compescere puncto nescius examen,

    Pers. 5, 100.—
    2.
    A small part of any thing divided or measured off, e.g.,
    a.
    A small weight, Pers. 5, 100.—
    b.
    A small liquid measure, Front. Aquaed. 25.—
    c.
    A small portion of time, an instant, a moment (cf. momentum):

    puncto temporis eodem,

    in the same moment, Cic. Sest. 24, 53; cf.:

    ne punctum quidem temporis,

    id. Phil. 8, 7, 20; Ter. Phorm. 1, 4, 7:

    nullo puncto temporis intermisso,

    id. N. D. 1, 20, 52; Caes. B. C. 2, 14.—In plur.:

    omnibus minimis temporum punctis,

    Cic. N. D. 1, 24, 67:

    animi discessus a corpore fit ad punctum temporis,

    id. Tusc. 1, 34, 82:

    temporis puncto omnes Uticam relinquunt,

    Caes. B. C. 2, 25 fin.; Plin. Pan. 56:

    horae,

    Hor. Ep. 2, 2, 172:

    diei,

    Lucr. 4, 201.—Rarely absol.:

    punctum est quod vivimus et adhuc puncto minus,

    Sen. Ep. 49, 14, 3:

    puncto brevissimo dilapsa domus,

    App. M. 9, p. 235, 30; cf.:

    quod momentum, quod immo temporis punctum, aut beneficio sterile aut vacuum laude,

    Plin. Pan. 56, 2; Vulg. Isa. 54, 7.—
    d.
    In space, a point:

    ipsa terra ita mihi parva visa est, ut me imperii nostri, quo quasi punctum ejus attingimus, poeniteret,

    Cic. Rep. 6, 16, 16.—
    e.
    In discourse, a small portion, brief clause, short section, Cic. Par. prooem. § 2; id. de Or. 2, 41, 177; Aus. Idyll. 12 prooem.—
    II.
    puncta, ae, f. (very rare), a prick, puncture, Veg. Mil. 1, 12.

    Lewis & Short latin dictionary > pungo

  • 15 mora

    [st1]1 [-] mŏra, ae, f.: a - délai, retard, retardement; obstacle, empêchement.    - alicui (alicui rei) moram inferre: retarder qqn (qqch).    - moram afferre bello: retarder la guerre.    - nullā interpositā morā, Caes. BC. 3, 75, 1: sans retard.    - sine mora, Cic. Ep. Br. 1, 18, 1: sans retard.    - sine ulla mora: sans retard.    - esse in mora alicui: faire attendre qqn.    - esse in mora nuptiis: retarder le mariage.    - ne morae meis nuptiis egomet sim, Ter. Ad. 716: il ne faut pas que je retarde moi-même mon mariage.    - pelle moram: vinces, Ov. M. 10, 659: ne tarde pas: tu vas remporter la victoire.    - ut aliquid esset morae, Cic. Verr. 4, 142: pour gagner du temps.    - moram supplicio quaerere, Cic. Verr. 5, 165: chercher à retarder le supplice.    - supplicii aliam parvam moram adferre, Cic. Verr. 5, 165: apporter un tant soit peu de retard au supplice.    - inferre nullam moram ad insequendum, Caes. BC. 3, 75, 2: ne mettre aucun retard à la poursuite.    - alicui moram facere, Cic. Sull. 58: donner un délai à un créancier.    - inter moras, Plin. Ep. 9, 13, 20: sur ces entrefaites, pendant ce temps-là.    - per hunc nullast mora, Ter. And. 693: il n'apporte aucun retardement (de son côté, pas d'obstacle).    - saltus... nequaquan tanta in mora est quanta... Cic. Fam. 10, 31. 1: le défilé ne cause pas autant de retard que..    - in mora esse alicui, Ter. And. 468: faire attendre qqn.    - mora, dum proficiscantur legati, Cic. Phil. 5, 31: attente du départ des ambassadeurs.    - nullam moram interponere, quin... Cic. Phil 10, 1; Ac. 1, 1: ne mettre aucun retard à...    - nulla mora est quin eam uxorem ducam, Ter. And. 971: je vais l'épouser à l'instant même.    - si tantulum morae fuisset, quominus ei pecunia illa numeraretur, Cic. Verr. 2, 93: (il aurait vendu les biens) si l'on eût apporté le moindre retard à lui compter cette somme.    - Caesar nihil in mora habuit, quominus... Vell. 2, 51, 2: César ne fut en rien empêché de...    - mora est + inf. Ov. M, 3, 225: ce serait long de.    - longa mora est enumerare, Ov. M. 1, 124: ce serait trop long d'énumérer.    - quae memini, mora mera est monerier, Plaut. Cap. 396: ce que j'ai bien en mémoire, c'est pure perte de temps que de me le rappeler. b - pauses dans le débit oratoire.    - Cic. Or. 53. c - retardement, obstacle.    - esse in mora quominus: empêcher que.    - restituendae Romanis Capuae mora atque impedimentum es, Liv. 23, 9, 11: tu es un obstacle et un empêchement à la reddition de Capoue aux Romains.    - clipei mora, Virg. En. 12, 541: l'obstacle du bouclier.    - cf. Virg. En. 9, 143; 10, 485. d - espace de temps, temps, intervalle.    - mora temporis, Ov. M. 9, 134: espace de temps.    - dolor finitus est morā, Ov.: la douleur prit fin avec le temps.    - an tibi notitiam mora temporis eripit horum? Ov. P. 2, 10, 5: le temps détruirait-il en toi ces souvenirs?    - quippe qui moram temporis quaererent dum Hannibal in Africam trajiceret, Liv. 30, 16, 14: car ils cherchaient à laisser à Hannibal le temps d'arriver en Afrique.    - temporaria mora, Plin. 36, 15, 24, § 114: longueur du temps. [st1]2 [-] mŏra, ae, f.: Nep. more (corps de troupes lacédémoniennes, troupe d'élite).    - [gr]gr. μόρα.
    * * *
    [st1]1 [-] mŏra, ae, f.: a - délai, retard, retardement; obstacle, empêchement.    - alicui (alicui rei) moram inferre: retarder qqn (qqch).    - moram afferre bello: retarder la guerre.    - nullā interpositā morā, Caes. BC. 3, 75, 1: sans retard.    - sine mora, Cic. Ep. Br. 1, 18, 1: sans retard.    - sine ulla mora: sans retard.    - esse in mora alicui: faire attendre qqn.    - esse in mora nuptiis: retarder le mariage.    - ne morae meis nuptiis egomet sim, Ter. Ad. 716: il ne faut pas que je retarde moi-même mon mariage.    - pelle moram: vinces, Ov. M. 10, 659: ne tarde pas: tu vas remporter la victoire.    - ut aliquid esset morae, Cic. Verr. 4, 142: pour gagner du temps.    - moram supplicio quaerere, Cic. Verr. 5, 165: chercher à retarder le supplice.    - supplicii aliam parvam moram adferre, Cic. Verr. 5, 165: apporter un tant soit peu de retard au supplice.    - inferre nullam moram ad insequendum, Caes. BC. 3, 75, 2: ne mettre aucun retard à la poursuite.    - alicui moram facere, Cic. Sull. 58: donner un délai à un créancier.    - inter moras, Plin. Ep. 9, 13, 20: sur ces entrefaites, pendant ce temps-là.    - per hunc nullast mora, Ter. And. 693: il n'apporte aucun retardement (de son côté, pas d'obstacle).    - saltus... nequaquan tanta in mora est quanta... Cic. Fam. 10, 31. 1: le défilé ne cause pas autant de retard que..    - in mora esse alicui, Ter. And. 468: faire attendre qqn.    - mora, dum proficiscantur legati, Cic. Phil. 5, 31: attente du départ des ambassadeurs.    - nullam moram interponere, quin... Cic. Phil 10, 1; Ac. 1, 1: ne mettre aucun retard à...    - nulla mora est quin eam uxorem ducam, Ter. And. 971: je vais l'épouser à l'instant même.    - si tantulum morae fuisset, quominus ei pecunia illa numeraretur, Cic. Verr. 2, 93: (il aurait vendu les biens) si l'on eût apporté le moindre retard à lui compter cette somme.    - Caesar nihil in mora habuit, quominus... Vell. 2, 51, 2: César ne fut en rien empêché de...    - mora est + inf. Ov. M, 3, 225: ce serait long de.    - longa mora est enumerare, Ov. M. 1, 124: ce serait trop long d'énumérer.    - quae memini, mora mera est monerier, Plaut. Cap. 396: ce que j'ai bien en mémoire, c'est pure perte de temps que de me le rappeler. b - pauses dans le débit oratoire.    - Cic. Or. 53. c - retardement, obstacle.    - esse in mora quominus: empêcher que.    - restituendae Romanis Capuae mora atque impedimentum es, Liv. 23, 9, 11: tu es un obstacle et un empêchement à la reddition de Capoue aux Romains.    - clipei mora, Virg. En. 12, 541: l'obstacle du bouclier.    - cf. Virg. En. 9, 143; 10, 485. d - espace de temps, temps, intervalle.    - mora temporis, Ov. M. 9, 134: espace de temps.    - dolor finitus est morā, Ov.: la douleur prit fin avec le temps.    - an tibi notitiam mora temporis eripit horum? Ov. P. 2, 10, 5: le temps détruirait-il en toi ces souvenirs?    - quippe qui moram temporis quaererent dum Hannibal in Africam trajiceret, Liv. 30, 16, 14: car ils cherchaient à laisser à Hannibal le temps d'arriver en Afrique.    - temporaria mora, Plin. 36, 15, 24, § 114: longueur du temps. [st1]2 [-] mŏra, ae, f.: Nep. more (corps de troupes lacédémoniennes, troupe d'élite).    - [gr]gr. μόρα.
    * * *
        Mora, morae, a Moror, moraris, vt quidam volunt. Retardement, Delay, Attente, Demeure.
    \
        Annosa mora. Ouid. Longue attente, Long temps.
    \
        Nec mora vlla est, quin eam vxorem ducam. Terent. Il n'y a rien qui empesche, Il ne tient à rien que, etc.
    \
        Tibi nulla ad decedendum mora. Cic. Il n'y a rien qui te retarde que tu ne, etc.
    \
        Afferre moram supplicii. Cic. Retarder la punition.
    \
        Ne moram quidem mortis assequi potuit. Cic. Il ne peut obtenir delay, ou retardement de sa mort.
    \
        Creare moram. Plaut. Retarder, Differer, Faire empeschement.
    \
        - postquam videt nuptias Paratas, nec moram vllam, quin ducat, dari. Teren. Qu'on ne luy donnoit aucun delay, Qu'il la falloit tout à l'heure prendre à femme.
    \
        Ducere moras. Quintil. Tarder.
    \
        Moram non puto esse faciendam. Cic. Je ne suis pas d'advis qu'on tarde.
    \
        Vaenire omnes suas possessiones maluit, quam vllam moram fieri cuiquam creditorum suorum. Cic. Que de faire attendre aucun crediteur.
    \
        Moram facere. Liuius. Tarder.
    \
        Moras male fert. Ouid. Il ne peult endurer la longue attente.
    \
        Frangere moras portarum. Stat. Rompre les portes qui retardent et empeschent.
    \
        Non puto tam expeditum negotium futurum, vt non habeat aliquid morae. Cic. Qu'il ne tarde quelque peu.
    \
        Habeo aliquid morae, dum promissa militibus persoluo. Cassius ad Ciceronem. Je suis retardé.
    \
        Inferre moram et impedimentum alicui. Cic. Le retarder.
    \
        Ne minimam quidem moram interposuisti, quin quamprimum maximo gaudio frueremur. Cic. Tu n'as point tardé.
    \
        Pone moras. Horat. Despesche toy.
    \
        Rumpe moras omnes. Virgil. Laisse soubdain toute besongne et empeschement.
    \
        Ne mora meis nutpiis egomet siem. Teren. Que je ne retarde moymesme mes nopces.
    \
        - hoc mihi mora est, Tibicina, et hymenaeum qui cantent. Terent. Voila qui me retarde, et qui m'empesche.
    \
        Faxo haud quicquam sit morae. Plaut. Je feray qu'on n'attendra point apres moy.
    \
        Sequere me intro, ne in mora illi sis. Terent. Que tu ne le retardes, Qu'il n'attende apres toy.
    \
        Si alia memorem, mora est. Plaut. Je seroye long temps.
    \
        Quid ergo erat morae et tergiuersationis? Cic. Qui est ce qui empeschoit et retardoit?
    \
        Ne mora sit, quin pugnus continuo in mala haereat. Terentius. Que tu luy bailles incontinent, etc. Que tu n'attendes point de luy bailler, etc.
    \
        Neque istic, neque alibi tibi vsquam erit in me mora. Terent. En ceci, et en autre chose tu me trouveras tousjours tout prest.
    \
        Nulla est in nobis mora. Terent. Il ne tient point à nous, Nous sommes prests.
    \
        Per hunc nulla est mora. Teren. Il ne tient point à luy, Il n'empesche point, Il ne contredit point.
    \
        Trahere moras. Virgil. Retarder, Delayer.
    \
        Quod ego, vt debui, sine mora feci. Cic. Tout incontinent, Sans delay.
    \
        Mora. Cels. Une barre, Un arrest.

    Dictionarium latinogallicum > mora

  • 16 punctum

        punctum ī, n    [P. n. of pungo], a prick, puncture: volucris parvulae (i. e. muscae), Ph.— A point, mathematical point, C.—Since in the comitia a point upon the waxed tablet indicated the name voted for, an affirmative vote, vote, suffrage, ballot: quot in eā tribu puncta tuleris: Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci, i. e. has everybody's approval, H.—In space, a point: quasi punctum (terrae).—With temporis, the smallest portion of time, an instant, moment, point of time: Num temporis mihi punctum ad hanc rem est, T.: uno puncto temporis, at the same instant: nullo puncto temporis intermisso: animi discessus a corpore fit ad punctum temporis: temporis puncto Uticam relinquunt, Cs.—In discourse, a brief clause, short section.
    * * *
    point; dot/spot; small hole/puncture; pin prick; sting; vote/tick; tiny amount; point; full-stop; period (sign of punctuation)

    Latin-English dictionary > punctum

  • 17 tempus

        tempus ōris, n    a portion of time, time, period, season, interval: tempus diei, daytime, T.: extremum diei: omni tempore anni: maturius paulo, quam tempus anni postulabat, Cs.: abiit illud tempus: tempus duorum mensum petere, L.: longo post tempore, interval, V.: tempus pacis an belli: matutina tempora, morning hours.—A time, point of time, occasion, opportunity, leisure: neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat, T.: nisi tempus et spatium datum sit: egeo tempore: eo tempore, quo, etc., L.: id temporis, at that time: alienum tempus est mihi tecum expostulandi: edendi, H.: datum ad consultandum, L.: certis temporibus: superioribus temporibus.—Time, duration: tempus est... pars quaedam aeternitatis, etc.: Tempore ruricolae patiens fit taurus aratri, i. e. gradually, O.—The time, fit season, appointed time, right occasion, proper period, opportunity: tempus habes tale, quale nemo habuit umquam: addubitavit, an consurgendi iam triariis tempus esset, L.: moriendi: tempore igitur ipso se ostenderunt, cum, etc., at the nick of time: tempus est, ad id quod instituimus accedere, it is the right time: nunc corpora curare tempus est, L. Tempus abire tibist, H.: suo tempore, at a fitting time.—A time, position, state, condition, times, circumstances: in hoc tempore, under present circumstances: in tali tempore, L.: incidunt saepe tempora, cum ea, etc.: libri de temporibus meis: cedere tempori, to yield to circumstances: secundis Temporibus dubiisque, H.: haud sane temporum homo, Cu.—In the phrase, temporis causā, with regard to circumstances, under momentary influence, out of courtesy, insincerely: temporis causā nobis adsentiri: nec dico temporis causā.—A time, need, emergency, extremity: quid a me cuiusque tempus poscat: neque poëtae tempori meo defuerunt: summo rei p. tempore: pro tempore atque periculo exercitum conparare, S.: O saepe mecum tempus in ultimum Deducte, to the last extremity, H.: temporis gratiā, to meet the emergency, Cu.—In rhythm or metre, time, measure, quantity: qui (trochaeus) temporibus et intervallis est par iambo: Tempora certa modique, H.—Esp., in phrases with praepp.—Ad tempus, at the right time, in time, punctually: ad tempus redire: ad tempus venire, L.—For some time, for the time being, for a while, for the moment: quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus: dux ad tempus lectus, L.—Ante tempus, before the right time, prematurely, too soon: ante tempus mori: ante tempus domo digressus, S.—Ex tempore, instantaneously, off hand, on the spur of the moment, extempore: versūs fundere ex tempore.—According to circumstances: consilium ex tempore capere: haec melius ex re et ex tempore constitues.—In tempore, at the right time, opportunely, in time: in ipso tempore eccum ipsum, in the nick of time, T.—In tempus, for a time, temporarily: scena in tempus structa, Ta.—Pro tempore, as the time permits, according to circumstances: consilium pro tempore capere, Cs.: te marmoreum pro tempore fecimus, V.
    * * *
    I II
    time, condition, right time; season, occasion; necessity

    Latin-English dictionary > tempus

  • 18 medius

    medius, a, um (altind. mádhya-h, griech. μέσσος, μέσος, gotisch midjis, ahd. mitti = nhd. mitten), I) der mittlere, mittelste, der in der Mitte befindliche, -gelegene, u. partitiv, mitten an, auf, in usw., in der Mitte von u. dgl. (Ggstz. summus u. infimus oder imus, od. primus u. extremus, postremus, od. oriens u. cadens u. dgl.), A) eig.: 1) v. Raume: a) im allg.: in triclinio medio... in summo... in imo, Sall. fr.: versus aeque prima et media et extrema pars extenditur, Cic. – unguis, Iuven.: digitus, Quint. (ders. bl. medius, Gromat. vet. 371, 26). – v. Pers., mediam locavit, gab ihr den mittleren Platz, Verg. – medius mundi od. terrae locus, Mittelpunkt, Cic. – mit Genet. partit., eligere locum earum regionum medium, Caes.: ut aliquem locum medium utriusque colloquio diceret, Caes. – v. Pers., medius omnium rex erat, Liv. – m. Abl. der Entfernung, Megara media Corintho Athenisque urbs, Vell.: si medius Polluce et Castore ponar, Ov. – m. inter u. Akk., media inter utraque (sc. Africam et Galliam), von Hispanien, Iustin.: (populus) Romanus medius inter Latium et Tuscos quasi in quodam bivio collocatus, Flor.: v. Pers., rapite sublimem foras; facite inter terram et caelum ut medius sit, Plaut. – u. dafür poet. mit dopp. Genet., medium caeli terraeque per aëra vecta est, Ov.: qui locus est iuguli medius summique lacerti, Ov. – m. ex u. Abl., v. Pers., ne medius ex tribus (auf dem Speisesofa) Iugurtha foret, Sall. – mit dem Nbbgr. des Trennenden, quā (wo) medius liquor secernit Europen ab Afro, Hor.

    b) partitiv = mitten, in der Mitte, α) übh.: telam medium accensum mittere, Liv. – per media hostium tela, mitten durch die G., Liv.: medios in hostes, mitten in usw., Sall.: arida loca medii itineris, in der Mitte des Wegs, Iustin. – in medio foro, mitten auf usw., Cic.: in medio colle, Caes. – medio oppido fluere, in der Mitte der Stadt (deshalb noch nicht gerade im Mittelpunkte), Liv.: ponere in media via, Phaedr.: via... medio est altissima caelo, Ov. – a medio spatio, Caes.: ex medio monte, Sall.: ex medio itinere, Caes. – übtr. auf die Pers. (s. die Auslgg. zu Verg. georg. 4, 436; Aen. 7, 169), considit scopulo medius, mitten auf dem Felsen, Verg.: in ferarum concilio medius sedebat, Ov. – medium alqm arripere, Ter., od. complecti, in der Mitte, um den Leib, Ter. u. Liv. (s. Fabri Liv. 23, 9, 9). – β) ex media alqa re, v. dem, was mitten aus etw. herausgenommen so recht eigentlich dazu gehört, alteri sunt e mediis Caesaris partibus, Cic.: hoc e medio est iure civili, Cic.; vgl. Fabri Sall. orat. Licin. 8. Beier Cic. de off. 1, 63.

    c) subst., medium, iī, n., die Mitte, aa) der mittlere-, innere Raum, der Mittelpunkt, utrique imperatores in medium exeunt (treten in die Mitte vor); extra turbam ordinum colloquuntur simul, Plaut.: in medio aedium od. bl. medio aedium, Liv.: medio Capitolini montis, Tac.: poet. mit dopp. Genet., nocte volat medio caeli terraeque, zwischen Himmel und Erde, Verg. – v. Mittelpunkte, medium ferire, Cic.: in medium caestus proicere, Verg.: in medium vergere, Cic.: id autem medium infimum in sphaera est, Cic.: vom Mitteltreffen, Zentrum des Heeres, in agmine in primis modo, modo in postremis, saepe in medio adesse, Sall.: auxilia regum pro cornibus, medio sextam legionem constituit, Tac. – Insbes.: α) als Punkt, wohin alle ihr Gepäck usw. werfen, in medium oder (selten) in medio conicere sarcinas, Liv. (s. Drak. Liv. 10, 36, 1); – od. um den sich alle scharen, alqm in medium accipere, in ihre Mitte nehmen (um ihn zu decken, zu schützen), Liv. (s. Drak. u. Fabri Liv. 21, 46, 9); – od. auf den man feindlich von allen Seiten losgeht, utrimque hostem invehi nuntiatur. Diu in medio caesi milites, wurden die in die Mitte genommenen niedergehauen, Liv. – β) als Punkt, wo etwas als Kampfpreis so niedergelegt wird, daß jeder Preisbewerber es sehen und dazu gelangen kann, in medio palma est posita, jeder kann den Preis erringen, Ter. – ebenso als Gewinn für die Spielenden, in singulos talos singulos denarios in medium conferebat (setzte), quos tollebat universos, qui etc., Suet. – od. als Gemeingut, gemeinschaftliche Kasse usw., an dem alle teilhaben, das allen zu Gebote steht, zuteil werden kann, zugänglich ist, nach dem alle zulangen können, bona interfectorum in medium cedant, mögen Gemeingut werden, Tac.: in medium quaerere, zu gemeinschaftlichem Gebrauche, Verg.: discenda in medium dare, allgemein zugänglich machen, zum besten geben, Ov.: obscenas voluptates faciles, communes, in medio sitas dicunt, seien leicht erreichbar, jedermann zugänglich, könnten allen zuteil werden, Cic.: u. so laus in medio sita, Tac. dial.: velut in medio posita, als Gemeingut, wovon jeder nehmen könne, Curt.: u. so in medio posita, das allen zu Gebote Stehende, an der Hand Liegende, Hor.: u. ubi in medio praeda administrantibus esset, die nur zugreifen dürften, um die Beute an sich zu reißen, Liv. – u. so in medium afferre communes utilitates, Cic.: in m. conferre laudes, jeder für alle Ruhm erwerben (Ggstz. ex communi ad se trahere), Liv.: in medium referre ad vacuas aures, Ov.: in medium consulere, fürs Gemeinwohl, allgemeine Beste, Ter., Liv. u.a. (s. Ruhnken Ter. Andr. 3, 3, 16 u. die Auslgg. zu Liv. 24, 22, 15). – u. bei den Juristen als »Gesamtmasse« eines gemeinschaftlichen Vermögens, »Erbmasse« u. dgl., in medium conferre, ICt.: in medium venire, in die Masse fließen, ICt.: e medio deducere, ICt.: ex medio sumere, ferre, ICt. – γ) als Punkt, wo, umgeben vom Volke, vor Gericht die Parteien, Zeugen (zur Vernehmung) stehen, die Akten u. dgl. zur Einsicht vorliegen, mater virginis est in medio (ist da, frage sie), ipsa virgo, res ipsa; hic Geta praeterea, Ter.: veniant in m., mögen öffentlich (vor Gericht) auftreten, Cic.: tabulae sunt in medio, liegen (zu jedermanns Einsicht) vor, Cic.: removere e medio litteras, beiseite schaffen, Cic. – dah. v. strittigen Gegenständen, rem in medium vocare, vor ihr Gericht ziehen, Cic.: et regni crimen in medio (erit), wird vorliegen, Liv.: ego vero, si (regni crimen) in medio ponitur (in Frage gestellt wird, wem die Schuld beizulegen sei), non agnosco, Liv.: alqd in medio relinquere, unentschieden lassen, Cic.: ebenso (wie το μέσον θειναι) in medium relinquere, Claud. Quadrig. fr. u. Tac. – u. übtr. v. Auftreten der Parteien, prima veniat in medium Epicuri ratio, zuerst möge auftreten, Cic. – δ) als freier Raum, freie Straße, wo sich das Publikum einfindet, die Öffentlichkeit, ubi tabernis apertis omnia in medio vidit, alles (alle Waren) auf offener Straße ausgelegt sieht, Liv. – in medium procedere, öffentlich erscheinen, auftreten, Plaut.; übtr., loci in medium procedent, werden sich gleichs. deinem Blicke darbieten, Cic. – de medio recedere, aus dem Wege-, beiseite gehen, Raum geben, Cic. – aber e medio excedere, sich (aus der großen Welt) zurückziehen, Ter.: dass. secedere seque e medio amovere, Suet.: u. e medio discedere, sich verbergen, Suet.: emphat., e medio excedere od. abire, aus der Welt gehen, sterben, Ter.: u. alqm tollere de medio, aus dem Wege räumen, ermorden, Cic. – hoc deliberantium genus pellatur e medio, fort mit usw., Cic. – rem in medium proferre, etwas davon verlauten lassen, Cic. – in medium conferre, der Öffentlichkeit übergeben, Liv.: in medium vacuas referre ad aures, allgemein zum besten geben, Ov.: in medium dare, der Öffentlichkeit übergeben, verraten, Lucr.: aber omnia in medium dare discenda, alles zum Lernen darbieten, seinen Schülern zum besten geben, Ov.: dah. e medio = aus dem großen Publikum, ex medio res arcessit comoedia, Hor.: verba e medio, Ov.: vollst., verba e medio sumpta, Quint.: u. bl. e medio sumpta, Hor. u. Amm.: verba iacentia tollere e medio, Cic. – u. dah.: ε) in medio = sub divo, unter freiem Himmel, im Freien, Pallad. 1, 35, 12. – bb) der mittlere Teil, ovi medium, der Dotter, Apic. 9, 416.

    2) v. der Zeit: a) die mittlere, die dazwischenliegende = verflossene, α) übh.: ultimi temporis recordatione, proximi memoriā medium illud tristissimum tempus... ex animo excĭdere, Cic.: longa fuit medii mora temporis, der Zwischenzeit, Ov.: u. so oft m. tempus, Ov. u. Suet.: unum quasi comperendinatus medium diem fuisse, noch einen Tag Frist dazwischen hatte, Cic. – medio tempore, in der Zwischenzeit, mittlerweile, Suet. u. Iustin.: so medio temporis spatio, Suet.: mediis diebus, in den Zwischentagen, Liv.: mediis horis, Eutr. – poet. u. nachaug., medium esse = intercedere, dazwischensein, -fallen, -verfließen, mit folg. et, zB. mediumque fuit breve tempus, et orsa est Leucothoë, Ov.: exiguum temporis medium, et etc., Plin. ep.: una dies m. est, et etc., Ov.. una nox m. erat, et etc., Prop. – β) insbes. v. Alter, das mittlere, m. aetas (Ggstz. aetas primae iuventae u. senectus, od. puer u. iuvenis), Plaut., Cic., Colum. u. o.: constans aetas, quae media dicitur, Cic.: v. Lebl., Falernum (vinum) nec in novitate, nec in nimia vetustate corpori salubre est. Media eius aetas a quindecimo anno incipit, Plin. – übtr. auf die Pers. od. Sache, in den mittleren Jahren stehend, uxor, Plaut.: quemcumque vis occupa, adulescentem, senem, medium, Sen.: Aeglen maximam natu appellavit, mediam Euphrosynen, tertiam Thalian, Sen.: v. Lebl., vinum novum, vetus, medium (weder zu jung, noch zu alt), Varro fr.

    b) partitiv, mitten in usw., in der Mitte, Mitt-, α) übh. v. Tage, aestas erat mediusque dies, die Zeit um Mittag, Ov.: in medios dormire dies, mitten in den T. hinein, Hor.: de medio potare die, vom hellen Mittag an, Hor.: medio die (Ggstz. ortu obituque), Ov.: u. übtr., m. dies, Mittag = Süden, stabula ad medium conversa diem, Verg.: occidens Zephyros, Austros medius dies mittit, Apul.; vgl. media ab regione diei, Lucr. – v. der Nacht, mediā nocte, Suet.: ad mediam noctem, Suet. – v. den Jahreszeiten, medium erat tempus sementis, es war mitten in der Zeit der Aussaat, Flor.: extremā hieme... ineunte vere... mediā aestate, Cic.: aestu medio, aestibus mediis, frigoribus mediis, Verg. – übtr., v. der Pers., duorum fratrum aetatibus medius interiectus, dem Alter nach mitten zwischen den beiden Br. stehend, Cic.: in mediis (illis), mitten unter ihnen, Verg. – β) von dem, was mitten im Gange ist, mitten in od. auf usw., medium iam classe tenebat iter, war im vollen Laufe, Verg.: in honore deûm medio, Verg.: medio sermone, Verg.: in media pace, Sen. de ira 2, 2, 6; ep. 18, 6 u. 91, 5. Curt. 8, 10 (36), 17.

    c) subst., medium, iī, n., die Mitte, die mittlere Zeit, iam diei medium erat, Liv.: noctis erat medium, Ov.: per medium diei, Tac.: medio diei, Tac. (s. Heräus Tac. hist. 1, 62, 7): medio noctis, Iustin.: medio temporis, in der Zwischenzeit, mittlerweile (διὰ μέσον), Tac.: so auch in medium, mittlerweile, indessen, Apic. 3, 63. – nec longum in medio tempus, cum etc., kurze Zeit verstrich dazwischen, als usw., Verg. Aen. 9, 395 (vgl. oben no. 2, a, α mediumque fuit breve tempus, et etc.).

    B) bildl.: 1) zwischen zwei Extremen als drittes in der Mitte stehend, -schwebend, sich in der Mitte haltend, a) im allg.: cum inter pacem et bellum medium nihil intersit, Cic.: u. dafür poet m. dopp. Genet., si quid medium mortis fugaeque, Ov. – multitudo aut servit humiliter aut superbe dominatur; libertatem, quae media est, nec spernere modice nec habere sciunt, Liv. – v. der Rede, m. dicendi genus, Quint. u. (Ggstz. uber u. gracile) Gell.: tum graves sumus, tum subtiles, tum medium quiddam tenemus, Cic.: u. übtr., v. Redner, alii (oratores) graves, alii subtiles, alii eis interiecti et tamquam medii, Cic. – in der Philos., der mittlere, von dem, was weder lobens- noch tadelnswert ist, weder gut noch böse, m. officium, Cic. (s. bes. Cic. de off. 1, 16; de fin. 3, 58): alia interiecta et media u. media illa, Mitteldinge, Cic.: mediae artes, Quint.: subst., minora quaeque sunt ex mediis, Quint. b) den Ansichten u. dem Verhalten nach = zwischen zwei Ansichten oder Parteien die Mitte haltend, einen Mittelweg einschlagend, media consilii via, Liv.: ex quibus partim tecum sentiebant, partim medium quendam cursum tenebant, Cic.: mediis consiliis stare, Liv.: m. oratio, m. sententia, Liv.: medium quiddam tenere, einen Mittelweg einschlagen, Plin. ep. – mit inter u. Akk., quod medium inter aequum et utile erat, decreverunt, Liv. – subst., media sequi, einen Mittelweg einschlagen, Tac.: mediis copulare concordiam, durch vermittelnde Maßregeln, durch Entgegenkommen, Liv. – übtr. auf die Pers., medium se gerere, parteilos sich in der Mitte halten, Liv.: agebat medium (er schlug einen Mittelweg ein), plurima dissimulans, aliqua inhibens, Vell.: aliis notantibus praefectum, aliis praemia decernentibus, mediis... dicentibus, Liv. – oder = sich neutral verhaltend, unparteiisch, neutral, utra castra (sc. sequar)? Media tollit Antonius, Cic. – u. übtr. auf die Pers., pacem utrique parti, ut medios deceat amicos, optent, Liv.: tamquam medios, nec in alterius favorem inclinatos, miserat rex, Liv.: medios et neutrius partis, Suet.: de mediis et neutram partem sequentibus, Suet.: qui se medium esse vult, Cic.: medios esse iam non licebit, Cic.: Eumenes in eo bello medius erat animo, Vell.: Macedonico bello medium agere, neutral bleiben, Liv. epit. – u. mit dem Nbbgr. des Unentschiedenen, Unbestimmtenunbestimmt, unentschieden, zweideutig, responsum, zwischen Ja u. Nein in der Mitte schwebend, Liv.: vocabula, gleichsam mitteldeutig, zweideutig, Gell.: medius ambiguusque sermo, Plin. ep.: sed haec quoque media relinquamus, Vopisc.: subst., ad Varum media scriptitabat, Tac. – übtr. auf die Pers., se dubium mediumque partibus praestitit, Vell.: medii inter duos exspectavere fortunam, Flor.

    c) dem Grade od. Maße nach zwischen dem Hohen u. Niederen, Ausgezeichneten und ganz Schlechten in der Mitte stehend, gewöhnlich, ziemlich, mäßig, mittelmäßig, media bella, Liv.: ipsi me dium ingenium, magis extra vitium, quam cum virtutibus, Tac.: gratia non media, nicht gewöhnliche, ungemeine, Liv.: uxorum fides summa, libertorum media, servorum aliqua, filiorum nulla, Vell.: nihil medium, sed immensa omnia volvere animo, Liv.: pauca ille mediis sermonibus locutus, mit gewöhnlichen Worten, Ov. – übtr. auf die Pers., innocentiā eximius, sanctitate praecipuus, eloquentiā medius, Vell.: m. plebs, das gewöhnliche Volk, der gemeine Mann, Ov.: u. so m. vulgus, Ov.

    2) vermittelnd zwischen zwei Extremen stehend, a) nach beiden Seiten hinüberspielend, zu beidem geneigt, -befähigt, eine Mischung von beidem u. dgl., medium erat in Anco ingenium, et Numae et Romuli memor, Liv.: übtr. auf die Pers., multus in eo proelio Caesar fuit mediusque inter imperatorem et militem, Flor.: u. dafür poet. mit dopp. Genet., pacis eras mediusque belli, zu Frieden u. Krieg gleich befähigt, Hor.

    b) tätig als Mittler eingreifend, vermittelnd, hilfreich, der Vermittler, media quaedam manus, Quint.: medio Pompei capite, Flor. – v. der Pers., medium se offert, Verg.: mediis dis, Ov.: u. poet mit dopp. Genet., medius fratris sui maestaeque sororis, Ov. Vgl. übh. Drak. Sil. 16, 222. Juret. Symm. epist. 4, 51. Gronovii Obss. in Eccl. 13.

    3) störend zwischen eine Handlung tretend od. entzweiend zwischen zwei Personen tretend, ne medius occurrere possit, störend zur Unzeit erscheinen könne, Verg.: quos inter medius venit furor, Haß entzweite sie beide, Verg.

    II) (wie μέσος) übtr., weil die Mitte jeden Körper in zwei Hälften teilt = dimidius, halb, zur Hälfte (Ggstz. totus), mediā plus parte, Ov.: media Minerva, das Brustbild, die Büste der M., Iuven.: m. scrupulum croci, Pallad.: aurum coronarium Italicis totum, medium provincialibus reddidit, Capit.: quod (oculus) convexus mediusque quacumque cernatur, Plin.: Nepa (sidus) medius occĭdit (Ggstz. totus apparet), Colum. – subst., medium, iī, n., die Hälfte, in itineris medio, Eutr.: scillae medium conterunt cum aqua, Varro.: scrobem ad medium completo, Colum.

    lateinisch-deutsches > medius

  • 19 medius

    medius, a, um (altind. mádhya-h, griech. μέσσος, μέσος, gotisch midjis, ahd. mitti = nhd. mitten), I) der mittlere, mittelste, der in der Mitte befindliche, -gelegene, u. partitiv, mitten an, auf, in usw., in der Mitte von u. dgl. (Ggstz. summus u. infimus oder imus, od. primus u. extremus, postremus, od. oriens u. cadens u. dgl.), A) eig.: 1) v. Raume: a) im allg.: in triclinio medio... in summo... in imo, Sall. fr.: versus aeque prima et media et extrema pars extenditur, Cic. – unguis, Iuven.: digitus, Quint. (ders. bl. medius, Gromat. vet. 371, 26). – v. Pers., mediam locavit, gab ihr den mittleren Platz, Verg. – medius mundi od. terrae locus, Mittelpunkt, Cic. – mit Genet. partit., eligere locum earum regionum medium, Caes.: ut aliquem locum medium utriusque colloquio diceret, Caes. – v. Pers., medius omnium rex erat, Liv. – m. Abl. der Entfernung, Megara media Corintho Athenisque urbs, Vell.: si medius Polluce et Castore ponar, Ov. – m. inter u. Akk., media inter utraque (sc. Africam et Galliam), von Hispanien, Iustin.: (populus) Romanus medius inter Latium et Tuscos quasi in quodam bivio collocatus, Flor.: v. Pers., rapite sublimem foras; facite inter terram et caelum ut medius sit, Plaut. – u. dafür poet. mit dopp. Genet., medium caeli terraeque per aëra vecta est, Ov.: qui locus est iuguli medius summique lacerti, Ov. – m. ex u. Abl.,
    ————
    v. Pers., ne medius ex tribus (auf dem Speisesofa) Iugurtha foret, Sall. – mit dem Nbbgr. des Trennenden, quā (wo) medius liquor secernit Europen ab Afro, Hor.
    b) partitiv = mitten, in der Mitte, α) übh.: telam medium accensum mittere, Liv. – per media hostium tela, mitten durch die G., Liv.: medios in hostes, mitten in usw., Sall.: arida loca medii itineris, in der Mitte des Wegs, Iustin. – in medio foro, mitten auf usw., Cic.: in medio colle, Caes. – medio oppido fluere, in der Mitte der Stadt (deshalb noch nicht gerade im Mittelpunkte), Liv.: ponere in media via, Phaedr.: via... medio est altissima caelo, Ov. – a medio spatio, Caes.: ex medio monte, Sall.: ex medio itinere, Caes. – übtr. auf die Pers. (s. die Auslgg. zu Verg. georg. 4, 436; Aen. 7, 169), considit scopulo medius, mitten auf dem Felsen, Verg.: in ferarum concilio medius sedebat, Ov. – medium alqm arripere, Ter., od. complecti, in der Mitte, um den Leib, Ter. u. Liv. (s. Fabri Liv. 23, 9, 9). – β) ex media alqa re, v. dem, was mitten aus etw. herausgenommen so recht eigentlich dazu gehört, alteri sunt e mediis Caesaris partibus, Cic.: hoc e medio est iure civili, Cic.; vgl. Fabri Sall. orat. Licin. 8. Beier Cic. de off. 1, 63.
    c) subst., medium, iī, n., die Mitte, aa) der mittlere-, innere Raum, der Mittelpunkt, utrique imperatores in medium exeunt (treten in die Mitte vor);
    ————
    extra turbam ordinum colloquuntur simul, Plaut.: in medio aedium od. bl. medio aedium, Liv.: medio Capitolini montis, Tac.: poet. mit dopp. Genet., nocte volat medio caeli terraeque, zwischen Himmel und Erde, Verg. – v. Mittelpunkte, medium ferire, Cic.: in medium caestus proicere, Verg.: in medium vergere, Cic.: id autem medium infimum in sphaera est, Cic.: vom Mitteltreffen, Zentrum des Heeres, in agmine in primis modo, modo in postremis, saepe in medio adesse, Sall.: auxilia regum pro cornibus, medio sextam legionem constituit, Tac. – Insbes.: α) als Punkt, wohin alle ihr Gepäck usw. werfen, in medium oder (selten) in medio conicere sarcinas, Liv. (s. Drak. Liv. 10, 36, 1); – od. um den sich alle scharen, alqm in medium accipere, in ihre Mitte nehmen (um ihn zu decken, zu schützen), Liv. (s. Drak. u. Fabri Liv. 21, 46, 9); – od. auf den man feindlich von allen Seiten losgeht, utrimque hostem invehi nuntiatur. Diu in medio caesi milites, wurden die in die Mitte genommenen niedergehauen, Liv. – β) als Punkt, wo etwas als Kampfpreis so niedergelegt wird, daß jeder Preisbewerber es sehen und dazu gelangen kann, in medio palma est posita, jeder kann den Preis erringen, Ter. – ebenso als Gewinn für die Spielenden, in singulos talos singulos denarios in medium conferebat (setzte), quos tollebat universos, qui etc., Suet. – od. als Gemeingut, gemeinschaftliche Kasse usw., an
    ————
    dem alle teilhaben, das allen zu Gebote steht, zuteil werden kann, zugänglich ist, nach dem alle zulangen können, bona interfectorum in medium cedant, mögen Gemeingut werden, Tac.: in medium quaerere, zu gemeinschaftlichem Gebrauche, Verg.: discenda in medium dare, allgemein zugänglich machen, zum besten geben, Ov.: obscenas voluptates faciles, communes, in medio sitas dicunt, seien leicht erreichbar, jedermann zugänglich, könnten allen zuteil werden, Cic.: u. so laus in medio sita, Tac. dial.: velut in medio posita, als Gemeingut, wovon jeder nehmen könne, Curt.: u. so in medio posita, das allen zu Gebote Stehende, an der Hand Liegende, Hor.: u. ubi in medio praeda administrantibus esset, die nur zugreifen dürften, um die Beute an sich zu reißen, Liv. – u. so in medium afferre communes utilitates, Cic.: in m. conferre laudes, jeder für alle Ruhm erwerben (Ggstz. ex communi ad se trahere), Liv.: in medium referre ad vacuas aures, Ov.: in medium consulere, fürs Gemeinwohl, allgemeine Beste, Ter., Liv. u.a. (s. Ruhnken Ter. Andr. 3, 3, 16 u. die Auslgg. zu Liv. 24, 22, 15). – u. bei den Juristen als »Gesamtmasse« eines gemeinschaftlichen Vermögens, »Erbmasse« u. dgl., in medium conferre, ICt.: in medium venire, in die Masse fließen, ICt.: e medio deducere, ICt.: ex medio sumere, ferre, ICt. – γ) als Punkt, wo, umgeben vom Volke, vor Gericht die Parteien, Zeu-
    ————
    gen (zur Vernehmung) stehen, die Akten u. dgl. zur Einsicht vorliegen, mater virginis est in medio (ist da, frage sie), ipsa virgo, res ipsa; hic Geta praeterea, Ter.: veniant in m., mögen öffentlich (vor Gericht) auftreten, Cic.: tabulae sunt in medio, liegen (zu jedermanns Einsicht) vor, Cic.: removere e medio litteras, beiseite schaffen, Cic. – dah. v. strittigen Gegenständen, rem in medium vocare, vor ihr Gericht ziehen, Cic.: et regni crimen in medio (erit), wird vorliegen, Liv.: ego vero, si (regni crimen) in medio ponitur (in Frage gestellt wird, wem die Schuld beizulegen sei), non agnosco, Liv.: alqd in medio relinquere, unentschieden lassen, Cic.: ebenso (wie το μέσον θειναι) in medium relinquere, Claud. Quadrig. fr. u. Tac. – u. übtr. v. Auftreten der Parteien, prima veniat in medium Epicuri ratio, zuerst möge auftreten, Cic. – δ) als freier Raum, freie Straße, wo sich das Publikum einfindet, die Öffentlichkeit, ubi tabernis apertis omnia in medio vidit, alles (alle Waren) auf offener Straße ausgelegt sieht, Liv. – in medium procedere, öffentlich erscheinen, auftreten, Plaut.; übtr., loci in medium procedent, werden sich gleichs. deinem Blicke darbieten, Cic. – de medio recedere, aus dem Wege-, beiseite gehen, Raum geben, Cic. – aber e medio excedere, sich (aus der großen Welt) zurückziehen, Ter.: dass. secedere seque e medio amovere, Suet.: u. e medio discedere, sich verbergen, Suet.:
    ————
    emphat., e medio excedere od. abire, aus der Welt gehen, sterben, Ter.: u. alqm tollere de medio, aus dem Wege räumen, ermorden, Cic. – hoc deliberantium genus pellatur e medio, fort mit usw., Cic. – rem in medium proferre, etwas davon verlauten lassen, Cic. – in medium conferre, der Öffentlichkeit übergeben, Liv.: in medium vacuas referre ad aures, allgemein zum besten geben, Ov.: in medium dare, der Öffentlichkeit übergeben, verraten, Lucr.: aber omnia in medium dare discenda, alles zum Lernen darbieten, seinen Schülern zum besten geben, Ov.: dah. e medio = aus dem großen Publikum, ex medio res arcessit comoedia, Hor.: verba e medio, Ov.: vollst., verba e medio sumpta, Quint.: u. bl. e medio sumpta, Hor. u. Amm.: verba iacentia tollere e medio, Cic. – u. dah.: ε) in medio = sub divo, unter freiem Himmel, im Freien, Pallad. 1, 35, 12. – bb) der mittlere Teil, ovi medium, der Dotter, Apic. 9, 416.
    2) v. der Zeit: a) die mittlere, die dazwischenliegende = verflossene, α) übh.: ultimi temporis recordatione, proximi memoriā medium illud tristissimum tempus... ex animo excĭdere, Cic.: longa fuit medii mora temporis, der Zwischenzeit, Ov.: u. so oft m. tempus, Ov. u. Suet.: unum quasi comperendinatus medium diem fuisse, noch einen Tag Frist dazwischen hatte, Cic. – medio tempore, in der Zwischenzeit, mittlerweile, Suet. u. Iustin.: so medio temporis
    ————
    spatio, Suet.: mediis diebus, in den Zwischentagen, Liv.: mediis horis, Eutr. – poet. u. nachaug., medium esse = intercedere, dazwischen sein, -fallen, -verfließen, mit folg. et, zB. mediumque fuit breve tempus, et orsa est Leucothoë, Ov.: exiguum temporis medium, et etc., Plin. ep.: una dies m. est, et etc., Ov.. una nox m. erat, et etc., Prop. – β) insbes. v. Alter, das mittlere, m. aetas (Ggstz. aetas primae iuventae u. senectus, od. puer u. iuvenis), Plaut., Cic., Colum. u. o.: constans aetas, quae media dicitur, Cic.: v. Lebl., Falernum (vinum) nec in novitate, nec in nimia vetustate corpori salubre est. Media eius aetas a quindecimo anno incipit, Plin. – übtr. auf die Pers. od. Sache, in den mittleren Jahren stehend, uxor, Plaut.: quemcumque vis occupa, adulescentem, senem, medium, Sen.: Aeglen maximam natu appellavit, mediam Euphrosynen, tertiam Thalian, Sen.: v. Lebl., vinum novum, vetus, medium (weder zu jung, noch zu alt), Varro fr.
    b) partitiv, mitten in usw., in der Mitte, Mitt-, α) übh. v. Tage, aestas erat mediusque dies, die Zeit um Mittag, Ov.: in medios dormire dies, mitten in den T. hinein, Hor.: de medio potare die, vom hellen Mittag an, Hor.: medio die (Ggstz. ortu obituque), Ov.: u. übtr., m. dies, Mittag = Süden, stabula ad medium conversa diem, Verg.: occidens Zephyros, Austros medius dies mittit, Apul.; vgl. media ab regione diei,
    ————
    Lucr. – v. der Nacht, mediā nocte, Suet.: ad mediam noctem, Suet. – v. den Jahreszeiten, medium erat tempus sementis, es war mitten in der Zeit der Aussaat, Flor.: extremā hieme... ineunte vere... mediā aestate, Cic.: aestu medio, aestibus mediis, frigoribus mediis, Verg. – übtr., v. der Pers., duorum fratrum aetatibus medius interiectus, dem Alter nach mitten zwischen den beiden Br. stehend, Cic.: in mediis (illis), mitten unter ihnen, Verg. – β) von dem, was mitten im Gange ist, mitten in od. auf usw., medium iam classe tenebat iter, war im vollen Laufe, Verg.: in honore deûm medio, Verg.: medio sermone, Verg.: in media pace, Sen. de ira 2, 2, 6; ep. 18, 6 u. 91, 5. Curt. 8, 10 (36), 17.
    c) subst., medium, iī, n., die Mitte, die mittlere Zeit, iam diei medium erat, Liv.: noctis erat medium, Ov.: per medium diei, Tac.: medio diei, Tac. (s. Heräus Tac. hist. 1, 62, 7): medio noctis, Iustin.: medio temporis, in der Zwischenzeit, mittlerweile (διὰ μέσον), Tac.: so auch in medium, mittlerweile, indessen, Apic. 3, 63. – nec longum in medio tempus, cum etc., kurze Zeit verstrich dazwischen, als usw., Verg. Aen. 9, 395 (vgl. oben no. 2, a, α mediumque fuit breve tempus, et etc.).
    B) bildl.: 1) zwischen zwei Extremen als drittes in der Mitte stehend, -schwebend, sich in der Mitte haltend, a) im allg.: cum inter pacem et bellum medi-
    ————
    um nihil intersit, Cic.: u. dafür poet m. dopp. Genet., si quid medium mortis fugaeque, Ov. – multitudo aut servit humiliter aut superbe dominatur; libertatem, quae media est, nec spernere modice nec habere sciunt, Liv. – v. der Rede, m. dicendi genus, Quint. u. (Ggstz. uber u. gracile) Gell.: tum graves sumus, tum subtiles, tum medium quiddam tenemus, Cic.: u. übtr., v. Redner, alii (oratores) graves, alii subtiles, alii eis interiecti et tamquam medii, Cic. – in der Philos., der mittlere, von dem, was weder lobens- noch tadelnswert ist, weder gut noch böse, m. officium, Cic. (s. bes. Cic. de off. 1, 16; de fin. 3, 58): alia interiecta et media u. media illa, Mitteldinge, Cic.: mediae artes, Quint.: subst., minora quaeque sunt ex mediis, Quint. b) den Ansichten u. dem Verhalten nach = zwischen zwei Ansichten oder Parteien die Mitte haltend, einen Mittelweg einschlagend, media consilii via, Liv.: ex quibus partim tecum sentiebant, partim medium quendam cursum tenebant, Cic.: mediis consiliis stare, Liv.: m. oratio, m. sententia, Liv.: medium quiddam tenere, einen Mittelweg einschlagen, Plin. ep. – mit inter u. Akk., quod medium inter aequum et utile erat, decreverunt, Liv. – subst., media sequi, einen Mittelweg einschlagen, Tac.: mediis copulare concordiam, durch vermittelnde Maßregeln, durch Entgegenkommen, Liv. – übtr. auf die Pers., medium se gerere, parteilos sich in der Mitte halten,
    ————
    Liv.: agebat medium (er schlug einen Mittelweg ein), plurima dissimulans, aliqua inhibens, Vell.: aliis notantibus praefectum, aliis praemia decernentibus, mediis... dicentibus, Liv. – oder = sich neutral verhaltend, unparteiisch, neutral, utra castra (sc. sequar)? Media tollit Antonius, Cic. – u. übtr. auf die Pers., pacem utrique parti, ut medios deceat amicos, optent, Liv.: tamquam medios, nec in alterius favorem inclinatos, miserat rex, Liv.: medios et neutrius partis, Suet.: de mediis et neutram partem sequentibus, Suet.: qui se medium esse vult, Cic.: medios esse iam non licebit, Cic.: Eumenes in eo bello medius erat animo, Vell.: Macedonico bello medium agere, neutral bleiben, Liv. epit. – u. mit dem Nbbgr. des Unentschiedenen, Unbestimmtenunbestimmt, unentschieden, zweideutig, responsum, zwischen Ja u. Nein in der Mitte schwebend, Liv.: vocabula, gleichsam mitteldeutig, zweideutig, Gell.: medius ambiguusque sermo, Plin. ep.: sed haec quoque media relinquamus, Vopisc.: subst., ad Varum media scriptitabat, Tac. – übtr. auf die Pers., se dubium mediumque partibus praestitit, Vell.: medii inter duos exspectavere fortunam, Flor.
    c) dem Grade od. Maße nach zwischen dem Hohen u. Niederen, Ausgezeichneten und ganz Schlechten in der Mitte stehend, gewöhnlich, ziemlich, mäßig, mittelmäßig, media bella, Liv.: ipsi me-
    ————
    dium ingenium, magis extra vitium, quam cum virtutibus, Tac.: gratia non media, nicht gewöhnliche, ungemeine, Liv.: uxorum fides summa, libertorum media, servorum aliqua, filiorum nulla, Vell.: nihil medium, sed immensa omnia volvere animo, Liv.: pauca ille mediis sermonibus locutus, mit gewöhnlichen Worten, Ov. – übtr. auf die Pers., innocentiā eximius, sanctitate praecipuus, eloquentiā medius, Vell.: m. plebs, das gewöhnliche Volk, der gemeine Mann, Ov.: u. so m. vulgus, Ov.
    2) vermittelnd zwischen zwei Extremen stehend, a) nach beiden Seiten hinüberspielend, zu beidem geneigt, -befähigt, eine Mischung von beidem u. dgl., medium erat in Anco ingenium, et Numae et Romuli memor, Liv.: übtr. auf die Pers., multus in eo proelio Caesar fuit mediusque inter imperatorem et militem, Flor.: u. dafür poet. mit dopp. Genet., pacis eras mediusque belli, zu Frieden u. Krieg gleich befähigt, Hor.
    b) tätig als Mittler eingreifend, vermittelnd, hilfreich, der Vermittler, media quaedam manus, Quint.: medio Pompei capite, Flor. – v. der Pers., medium se offert, Verg.: mediis dis, Ov.: u. poet mit dopp. Genet., medius fratris sui maestaeque sororis, Ov. Vgl. übh. Drak. Sil. 16, 222. Juret. Symm. epist. 4, 51. Gronovii Obss. in Eccl. 13.
    3) störend zwischen eine Handlung tretend od.
    ————
    entzweiend zwischen zwei Personen tretend, ne medius occurrere possit, störend zur Unzeit erscheinen könne, Verg.: quos inter medius venit furor, Haß entzweite sie beide, Verg.
    II) (wie μέσος) übtr., weil die Mitte jeden Körper in zwei Hälften teilt = dimidius, halb, zur Hälfte (Ggstz. totus), mediā plus parte, Ov.: media Minerva, das Brustbild, die Büste der M., Iuven.: m. scrupulum croci, Pallad.: aurum coronarium Italicis totum, medium provincialibus reddidit, Capit.: quod (oculus) convexus mediusque quacumque cernatur, Plin.: Nepa (sidus) medius occĭdit (Ggstz. totus apparet), Colum. – subst., medium, iī, n., die Hälfte, in itineris medio, Eutr.: scillae medium conterunt cum aqua, Varro.: scrobem ad medium completo, Colum.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > medius

  • 20 tunc

    tunc, adv. demonstr., of time [tum, and demonstr. suffix -ce], then, at that time; but in ante-class. and class. prose tunc is always emphatic, and generally refers to a point of time. In post-Aug. style tunc freq. occurs without emphasis, and is freely used of periods of time. Tunc = deinde occurs first in the class. per. and rarely in prose; but is very freq. after the Aug. per. Tunc in mere co-ordinative use is very rare and not ante-class. (v. I. C.). Tunc coupled with an emphatic or temporal particle is very rare in class. prose, but freq. in the postAug. period. Poets often use tunc instead of tum before vowels for the sake of the metre. In general, tunc is not freq. till after the Aug. period. Cic. has tum about thirty times as often as tunc; Caes. has tunc only five times; Livy, in the first two books, has tunc five times, tum eighty-two times; but Val. Max. has tunc four times as often as tum. Sen. almost always has tunc; tum only in a few passages, mostly in co ordinative use. In Vitr., Suet., Plin., Just., and the jurists, tunc largely predominates; but Nep. has tunc once only, and Tac., who employs both words sparingly, has tum oftener than tunc. The Codd. very freq. vary between the words, and in many passages the reading is still doubtful. Undue weight has been given by some critics to opposition to nunc and connection with cum; cf. Kritz ad Sall. J. 5, 1; Zumpt ad Cic. Verr. 2, 4, 64, § 142; 2, 5, 10, § 27. Both tum and tunc are freq. opposed to nunc, and connected with cum.
    I.
    Absol.
    A.
    Referring an event to a time before mentioned.
    1.
    To definite past time.
    (α).
    To a period of time, = illis temporibus (only post-Aug.):

    tunc melius tenuere fidem cum paupere cultu Stabat in exigua ligneus aede deus,

    Tib. 1, 10, 19:

    nulli tunc subsessores alienorum matrimoniorum oculi metuebantur,

    Val. Max. 2, 1, 5:

    sed tunc clarissimus quisque juvenum pro amplificanda patria plurimum periculi sustinebat,

    id. 3, 2, 6:

    nunc quo ventum est? A servis vix impetrari potest ne eam supellectilem fastidiant qua tunc consul non erubuit,

    id. 4, 3, 7:

    quo pacto inter amicos viguisse tunc justitiam credimus, cum inter accusatores quoque, etc.,

    id. 6, 5, 6:

    si vere aestimare Macedonas qui tunc erant volumus, fatebimur, etc.,

    Curt. 4, 16, 33:

    sed civitati nullae tunc leges erant,

    Just. 2, 7, 3; 6, 9, 5.—
    (β).
    Referring to a point of time spoken of: cives Romani [p. 1914] tunc facti sunt Campani, Enn. ap. Censor. 14 (Ann. v. 174 Vahl.): tanto sublatae sunt Augmine tunc lapides, id. ap. Non. p. 211, 8 (Ann. v. 542 ib.): tunc ipsos adoriant, ne quis Spartam referat nuntium, Naev. ap. Prisc. 8, p. 801 P. (Trag. Rel. v. 16 Rib.):

    (Sulla) statim ex iis rebus quas tunc vendebat jussit ei praemium tribui, etc.,

    Cic. Arch. 10, 25:

    neque ego tunc princeps ad salutem esse potuissem si, etc.,

    id. Sull. 3, 9:

    his tunc cognitis rebus amici regis his... liberaliter responderunt,

    Caes. B. C. 3, 104:

    tunc duces Nerviorum... colloqui sese velle dicunt,

    at this time, id. B. G. 5, 41:

    quod se facturos minabantur, aegreque tunc sunt retenti quin oppidum irrumperent,

    id. B. C. 2, 13 fin.:

    Romanus tunc exercitus in agro Larinati erat,

    Liv. 22, 24, 1:

    itaque cum in ipsum, et innocentia tutum et magistratu in quo tunc erat, impetus fieri non posset, etc.,

    id. 4, 44, 6; cf. id. 2, 2, 2; 4, 8, 6; 10, 37, 10;

    44, 44, 3: nec, si rescindere posses (sc. jussa Jovis), Tunc aderas,

    Ov. M. 2, 679:

    tunc ego nec cithara poteram gaudere sonora, nec, etc.,

    Tib. 3, 4, 69:

    tunc urbis custodiis praepositus C. Maecenas,

    Vell. 2, 88, 2:

    forte evenit ut tunc summae dignitatis ibi femina veneno consumere se destinarit,

    Val. Max. 2, 6, 8:

    qui tunc Libitinam exercebant,

    id. 5, 2, 10:

    Coriolanus ad Volscos, infestos tunc Romanis, confugit,

    id. 5, 4, 1; cf. id. 2, 10, 3; 4, 8, 5; 5, 5, 3; 7, 6, 5 fin.;

    8, 1 damn. 1: Carthaginiensium legati ad celebrandum sacrum anniversarium more patrio tunc venerant,

    Curt. 4, 2, 10:

    et tunc aestas erat, cujus calor, etc.,

    id. 3, 5, 1:

    perierat imperium, quod tunc in extremo stabat, si Fabius, etc.,

    Sen. Troad. 1, 11, 5:

    tunc,distractis Orientis viribus, casus Mithridati datus est occupandi Armeniam,

    Tac. A. 11, 9; cf. id. ib. 2, 25:

    quidam ex eis qui tunc egerant, decesserunt,

    Plin. Ep. 4, 24, 3:

    ardente tunc in Africa bello,

    Suet. Caes. 70; cf. id. Calig. 48; id. Ner. 20; 21:

    Asiam tunc tenebat imperio rex Darius,

    Gell. 17, 9, 20:

    hostes tunc populi Romani fuerant Fidenates,

    id. 17, 21, 17; cf. id. 13, 5, 2 and 3; 14, 1, 8; Ael. Spart. Had. 11; 23; 24.—Repeated by anaphora:

    tunc victus abiere feri, tunc consita pomus, tunc bibit inriguas fertilis hortus aquas, Aurea tunc pressos, etc.,

    Tib. 2, 1, 43:

    tunc Parmenio et Philotas, tunc Amyntas consobrinus, tunc noverca fratresque interfecti, tunc Attalus, Eurylochus... occurrebant,

    Just. 12, 6, 14; so id. 43, 3, 2; 43, 4, 2.—Attributively:

    regem tunc Lacedaemoniorum,

    Just. 6, 2, 4.—
    (γ).
    Referring to a state no longer in existence:

    silvae tunc circa viam erant, plerisque incultis,

    Liv. 21, 25, 8:

    urbs (Corinthus) erat tunc praeclara ante excidium,

    id. 45, 28, 2:

    hic (Curio) primo pro Pompei partibus, id est, ut tunc habebatur, pro republica, mox... pro Caesare stetit,

    Vell. 2, 48, 3:

    certissimum tunc proscriptorum perfugium penetravit,

    Val. Max. 7, 3, 9:

    docuit in atrio Catulinae domus, quae pars Palatii tunc erat,

    Suet. Gram. 17: tunc (i. e. olim) in usu erat, eam hereditatem, etc., Gai Inst. 2, 254 erat autem tunc mos ut cum princeps causam cognosceret... sententiam ex omnium deliberatione proferret, Ael. Spart. Had. 8.—
    (δ).
    Expressly opposed to present time: tunc igitur pelles, nunc aurum et purpura exercent hominum vitam, Lucr 5, 1423;

    ea lege quae tunc erat Sempronia, nunc est Cornelia,

    Cic. Clu. 56, 154:

    cum vero causam justam deus ipse dederit, ut tunc Socrati, nunc Catoni, etc.,

    id. Tusc. 1, 30, 74, cf. id. Verr. 2, 2, 18, § 45; 2, 3, 67, § 156; id. Arch. 3, 5; id. Pis. 13, 30; id. Rab. Post. 12, 34; id. Phil. 7, 5, 14:

    cur privati non damus remiges, sicut tunc dedimus?

    Liv. 34, 6, 18:

    munitiones et locis opportunioribus tunc fuerunt et validiores impositae (i. e. quam nunc),

    id. 36, 17, 4:

    parva nunc res videri potest quae tunc patres ac plebem accendit,

    id. 4, 25, 13; cf. id. 8, 31, 4; 21, 18, 5:

    Macedones milites ea tunc erant fama qua nunc Romani feruntur,

    Nep. Eum. 3, 4: nunc solvo poenas;

    tunc tibi inferias dedi,

    Sen. Phoen. 172:

    nunc haberent socios quos tunc hostes habuerant,

    Just. 6, 7, 5; cf. id. 8, 2, 9:

    hoc tunc Veii fuere, nunc fuisse quis meminit?

    Flor. 1, 12, 11.—And tunc and tum in co-ordinated sentences: qui ager nunc multo pluris est quam tunc fuit. Tum enim, etc., nunc, etc.;

    tum erat ager incultus, nunc est cultissimus,

    Cic. Rosc. Com. 12, 33: vos etiamsi tunc faciendum non fuerit, nunc utique faciendum putatis;

    ego contra, etiamsi tum migrandum fuisset, nunc has ruipas relinquendas non censerem,

    Liv. 5, 53, 3 (in such connections tum generally refers to a previous tunc, rarely vice versa).—
    (ε).
    Opposed to a previous or a later time:

    quae ipsum Hannibalem, armis tunc invictum voluptate vicit (i. e. etsi non postea),

    Cic. Agr. 2, 35, 95:

    raro alias tribuni popularis oratio acceptior plebi quam tunc severissimi consulis fuit,

    Liv. 3, 69, 1:

    (Syphax) tunc accessio Punici belli fuerat, sicut Gentius Macedonici,

    id. 45, 7, 2; 5, 37, 2; 45, 25, 10:

    non ab Scipionibus aliisque veteribus Romanorum ducum quidquam ausum fortius quam tunc a Caesare,

    Vell. 2, 80, 3:

    et tunc Aeanti, ut deo, immolaverunt, et deinceps, etc.,

    Val. Max. 1, 5, ext. 2:

    praetor hic Alexandri fuerat, tunc transfuga,

    Curt. 3, 11, 18; cf. id. 4, 13, 18:

    Cilicum nationes saepe et alias commotae, tunc Troxoboro duce, montes asperos castris cepere,

    Tac. A. 12, 55; cf. id. ib. 2, 62; id. H. 3, 58:

    ob res et tunc in Africa, et olim in Germania gestas,

    Suet. Galb. 8; cf. id. Tib. 10; 18; id. Oth. 4:

    idem tunc Faesulae quod Carrhae nuper,

    Flor. 1, 5, 8.—
    (ζ).
    In general statements, applied to the actual state of affairs:

    mos est regibus quotiens in societatem coeant, pollices inter se vincire, etc. Sed tunc, qui ea vincula admovebat decidisse simulans, genua Mithridatis invadit,

    Tac. A. 12, 47:

    legebatur ergo ibi tunc in carmine Latino, etc.,

    Gell. 2, 22, 2.— Pregn., as matters then stood:

    aptissimum tempus fuerat, delinimentum animis Bolani agri divisionem obici: tunc haec ipsa indignitas angebat animos,

    Liv. 4, 51, 6.—
    (η).
    Of coincidence in time: tunc = cum hoc fieret, on that occasion:

    quodsi tu tunc, Crasse, dixisses, omnem eorum importunitatem evellisset oratio tua,

    Cic. de Or. 1, 53, 230; id. Clu. 56, 153; id. Lig. 5, 16; id. Phil. 7, 5, 14:

    tunc Lacedaemoniis accusantibus respondendum erat, nunc a vobis ipsis accusati sumus,

    Liv. 39, 36, 7:

    jam Horatius secundam pugnam petebat. Tunc... clamore adjuvant militem suum,

    while he was doing so, id. 1, 25, 9; 45, 23, 17:

    sed neque... nubes Tunc habuit, nec... imbres,

    Ov. M. 2, 310:

    quid mihi tunc animi fuit?

    id. ib. 7, 582:

    quid mihi tunc animi credis, germane, fuisse?

    id. H. 11, 87; 12, 31:

    quid tunc homines timuerint, quae senatus trepidatio... neque mihi exprimere vacat, neque, etc.,

    Vell. 2, 124, 1:

    non Catoni tunc praetura, sed praeturae Cato negatus est,

    Val. Max. 7, 5, 6; cf. id. 1, 8, 6; 4, 5, 3; 6, 1, 8; 6, 2, 3; 6, 2, 6; 6, 6, ext. 1;

    9, 3, 1: tunc ego dicere debui,

    Sen. Ep. 63, 15:

    non possum dicere aliud tunc mihi quam deos adfuisse,

    Plin. Ep. 1, 5, 5:

    tunc domus priscorum ducum arserunt,

    Suet. Ner. 38; Just. 18, 3, 14; Gell. 6 (7), 3, 48; 12, 13, 21; 19, 1, 11.—Tunc and tum co-ordinate: sanguine tunc (Phaethontis) credunt... Tum facta'st Libya... arida;

    tum, etc.,

    Ov. M. 2, 235 sqq.: tunc... sorores Debuerant, etc.;

    Tum potui Medea mori bene,

    id. H. 12, 3 sqq.—And referring to a supposed action at a definite time:

    nobis tunc repente trepidandum in acie instruenda erat,

    if we had accepted the battle then, Liv. 44, 38, 11.—
    (θ).
    Redundant (post-class.):

    id quale fuerit, neque ipse tunc prodidit, neque cuiquam facile succurrat,

    Suet. Tit. 10; cf.: in ejusmodi temporibus tunc eae ambulationes aperiuntur, Vitr 5, 9, 9.—
    2.
    = nunc, in oblique discourse (rare):

    quod si consulatus tanta dulcedo sit, jam tunc ita in animum inducant, consulatum captum a tribunicia potestate esse,

    Liv. 2, 54, 5:

    ut cum multis saeculis murus urbi civium virtus fuerit, tunc cives salvos se fore non existimaverint nisi intra muros laterent,

    Just. 14, 5, 7.—
    3.
    Referring to indefinite time.
    (α).
    Then, at such a time of the year, day, etc.; at such a season:

    tunc (i. e. autumno) praecidi arbores oportere secundum terram,

    Varr. R. R. 1, 27:

    ab eo in fastis dies hordicalia nominantur, quod tunc hordae boves immolantur,

    id. ib. 2, 5:

    omnes (nubes sol) enim sub se tunc (= medio die),

    Sen. Q. N. 1, 8, 7:

    tunc enim maximae et integrae adhuc nives (= aestate prima),

    id. ib. 4, 2, 21:

    et tunc potest ventis concitari mare,

    id. ib. 4, 2, 25; cf. id. ib. 4, 5, 2.—
    (β).
    With the force of an indefinite temporal clause:

    tunc ignes tenuissimi iter exile designant et caelo producunt, of shooting stars,

    Sen. Q. N. 1, 1, 6: nemo observat lunam nisi laborantem. Tunc urbes conclamant, tunc pro se quisque superstitione vana trepidat, id. ib. 7, 1, 2:

    adjuvari se tunc (i. e. cum faces vident) periclitantes existimant Pollucis et Castoris numine,

    id. ib. 1, 1, 13; cf. id. ib. 1, 8, 3; 2, 55, 2; 5, 3, 1; 6, 12, 2; id. Ep. 42, 4; id. Brev. Vit. 11, 1: si ancilla ex cive Romand conceperit, deinde civis Romana facta sit, et tunc pariat, etc., Gai Inst. 1, 88; 1, 90; Dig. 1, 6, 8; 40, 12, 22, § 3.—
    (γ).
    With the force of a conditional clause, in this instance: Tr. Erus peregre venit. Si. Tunc tibi actutum chorda tenditur, Plaut. Most. 3, 2, 55 Lorenz (al. tum):

    dominae mentem convertite... Tunc ego crediderim vobis, et sidera et amnes Posse, etc.,

    Prop. 1, 1, 23:

    itaque tunc dividere optimum erit (= si plura sunt quae nocent),

    Quint. 4, 2, 101; so id. 6, 1, 22:

    cuperem tecum communicare tam subitam mutationem mei: tunc amicitiae nostrae certiorem fiduciam habere coepissem,

    Sen. Ep. 6, 2: nemo est ex inprudentibus qui reliqui sibi debeat. Tunc mala consilia agitant, tunc aut aliis aut ipsis pericula struunt;

    tunc cupiditates improbas ordinant, tunc... tunc... denique, etc.,

    id. ib. 10, 2;

    7, 2: tunc enim (i. e. si cottidie reputes) subit recordatio: Quot dies quam frigidis rebus absumpsi!

    Plin. Ep. 1, 9, 3:

    propter liberos retentio fit (dotis) si culpa mulieris divortium factum sit, tunc enim sextae retinentur ex dote,

    Ulp. Fragm. 6, 10: veluti si a femina manumissa sit: tunc enim e lege Atilia petere debet tutorem, Gai Inst. 1, 195; 1, 76; 1, 40; 3, 181; Fragm. Vat. 52; Dig. 2, 4, 8; 5, 3, 13, § 12; 7, 3, 1; 19, 1, 11, § 15; 11, 1, 20; Just. Inst. 1, 12, § 6; in the jurists, saep.—
    4.
    Referring to future time.
    (α).
    In gen.: tunc illud vexillum... coloniae Capuae inferetur;

    tunc contra hanc Romam illa altera Roma quaeretur,

    Cic. Agr. 2, 32, 86:

    tunc, ut quaeque causa crit statuetis, nunc libertatem repeti satis est,

    Liv. 3, 53, 10:

    senatus consultum adjectum est ut... praetor qui tunc esset... apud eorum quem qui manumitteretur... jusjurandum daret, etc.,

    id. 41, 9, 11:

    nec taedebit avum parvo advigilare nepoti... Tunc operata deo pubes discumbet in herba, etc.,

    Tib. 2, 5, 95:

    tunc interea tempus exercitus ex hoc loco educendi habebis,

    Gell. 3, 7, 7.—
    (β).
    With the force of a conditional clause:

    tunc me biremis Tutum... Aura feret geminusque Pollux (i. e. si mugiat malus procellis),

    Hor. C. 3, 29, 62:

    vectabor umeris tunc ego inimicis eques (i. e. si hoc feceris),

    id. Epod. 17, 74:

    tunc tua me infortunia laedent (i. e. si dolebis tibi),

    id. A. P. 103:

    tunc ego jurabo quaevis tibi numina... Tunc ego... Efficiam, etc.,

    Ov. H. 15 (16), 319:

    tunc piger ad nandum, tunc ego cautus ero,

    id. ib. 17 (18), 210.—
    B.
    Representing sequence or succession in events, = deinde.
    1.
    Simple sequence in time.
    (α).
    Time proper (rare till after the Aug. per.;

    in Cic. perh. only in the foll. passages): Herodotus cum Roma reverteretur, offendit eum mensem qui sequitur mensem comitialem. Tunc Cephaloeditani decrerunt intercalarium XLV dies longum,

    Cic. Verr. 2, 2, 52, § 130:

    veni in eum sermonem ut docerem, etc. Tunc mihi ille dixit quod, etc.,

    id. Fam. 3, 5, 3:

    dixi ei, me ita facturum esse ut, etc. Tunc ille a me petivit, etc.,

    id. ib. 3, 6, 2 is finis pugnae equestris fuit. Tunc adorti peditum aciem, nuntios ad consules rei gestae mittunt, Liv. 3, 70, 8:

    tandem curia excesserunt. Tunc sententiae interrogari coeptae,

    id. 45, 25, 1:

    equites, relictis equis, provolant ante signa... Tunc inter priores duorum populorum res geritur,

    id. 7, 8, 1:

    iterum deinde interpellatus, in proposito persistit. Tunc Poppedius, abjecturum inde se... minatus est,

    Val. Max. 3, 1, 2; cf. id. 5, 4, 1; 7, 3, 2; 7, 3, 6: tunc intendit arcum, et ipsum cor adulescentis figit, Sen. de Ira, 3, 14, 2; so id. Ot. Sap. 1, 1; id. Q. N. 1, 12, 1:

    Dareum XXX inde stadia abesse praemissi indicabant. Tunc consistere agmen jubet,

    Curt. 3, 8, 24:

    contionem discedere in manipulos jubet. Tunc a veneratione Augusti orsus flexit ad victorias,

    Tac. A. 1, 34; cf. id. ib. 1, 67; 12, 31; 12, 33; 12, 69; id. H. 4, 72; Vitr. 1, 4, 12; 1, 6, 7; 2, 1, 2; 2, 1, 4; 5, 12, 5; 7, praef. 5; 7, 1, 3; 7, 2, 2; 8, 1, 1; Suet. Ner. 49; id. Vit. 15 fin.; id. Dom. 16; Front. Strat. 2, 5, 4; Gell. 1, 22, 6; 6 (7), 17, 6; 13, 31 (30), 6; 14, 2, 9; [p. 1915] Flor. 2, 13 (4, 2), 71; Just. 11, 4, 1; 11, 10, 2; 12, 7, 7; 13, 3, 4; 18, 4, 10 et saep.; Dig. 1, 2, 2, § 26.—
    (β).
    Before an abl. absol. (postclass.):

    statuunt tempus quo foedissimum quemque invadant. Tunc, signo inter se dato, inrumpunt contubernia,

    Tac. A. 1, 48:

    tunc, Campaniae ora proximisque insulis circuitis, Caprearum secessui quadriduum impendit,

    Suet. Aug. 98:

    tunc, exercitu in Aetoliam promoto, pecunias civitatibus imperat,

    Just. 14, 1, 6; 21, 5, 2; 22, 2, 7; 25, 2, 6.—
    (γ).
    Implying a consequence, then, under these circumstances, hence, accordingly:

    caedere januam saxis, instare ferro, ligna circumdare ignemque circumicere coeperunt. Tunc cives Romani, qui Lampsaci negotiabantur, concurrunt,

    Cic. Verr. 2, 1, 27, § 69: huc tota Vari conversa acies suos fugere videbat. Tunc Rebilus; Perterritum, inquit, hostem vides;

    quid dubitas, etc.,

    Caes. B. C. 2, 34:

    animadversum est, extra consuetudinem longius a vallo esse aciem Pompei progressum. Tunc Caesar apud suos Differendum est iter, inquit, etc.,

    id. ib. 3, 85:

    omnium spe celerius Saguntum oppugnari adlatum est. Tunc relata de integro res ad senatum,

    Liv. 21, 6, 5; cf. id. 9, 30, 10:

    Tisiphoneque Saevit et huc illuc impia turba fugit. Tunc niger in porta serpentum Cerberus ore Stridet,

    Tib. 1, 3, 71:

    apud patres disseruit, nec posse Orientem nisi Germanici sapientia conponi, etc. Tunc decreto patrum permissae Germanico provinciae,

    Tac. A. 2, 43; id. H. 4, 83; Vitr. 2, 8, 14; 2, 9, 16; Just. 39, 3, 11.—Emphatically, = tum vero:

    donec ipse quoque longinquo morbo est implicitus. Tunc adeo fracti simul cum corpore sunt spiritus illi feroces ut, etc.,

    Liv. 1, 31, 6.—And = tum primum:

    multitudo tandem perrumpit ordines hostium. Tunc vinci pertinacia coepta, et averti manipuli quidam,

    Liv. 9, 39, 10. —
    2.
    In enumerations with tum... deinde... postea, etc.
    (α).
    In gen. (postclass.): ante omnia instituit ut e libertorum bonis dextans... cogeretur; deinde ut ingratorum, etc.;

    tunc ut lege majestatis facta omnia... tenerentur,

    Suet. Ner. 32 med.; so,

    tunc... deinde... tunc, etc.,

    Vitr. 1, 6, 12 and 13:

    tunc... tunc... deinde... tunc,

    id. 3, 5, 5 and 6; cf. id. 5, 12, 4; cf. Suet. Oth. 6; Flor. 4, 2, 88.—With tum: terras primum situmque earum quaerit; deinde condicionem maris;

    tunc quidquid inter caelum terrasque interjacet perspicit... tum, peragratis humilioribus, ad summa prorumpit,

    Sen. Cons. Helv. 17 fin.; so Gai Inst. 3, 6, 3.—
    (β).
    Of successive speakers in dialogue (rare):

    tu vero abi, inquit, etc. Tunc Mucius Quandoquidem, inquit, est apud te virtuti honos, etc.,

    Liv. 2, 12, 15:

    apud quem Valerius in hunc modum egit, etc. Tunc Collatinus Quaero inquit, etc.,

    Val. Max. 2, 8, 2.—With tum:

    tunc poeta... inquit, etc. Tum Fronto ita respondit, etc.,

    Gell. 19, 8, 10 and 11; 12, 13, 19; Val. Max. 7, 3, ext. 4.—
    C.
    In co-ordination (very rare).
    1.
    = praeterea, and then:

    (Romulus) hoc consilio fultus... locupletari civis non destitit. Tunc, id quod retinemus hodie magna cum salute rei publicae, auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    Cic. Rep. 2, 9, 15 sq.:

    praeter has, frugalitas et continentia... splendorem illi suum adfunderent. Tunc providentia cum elegantia quantum decoris illi adderent!

    Sen. Ep. 115, 3.—
    2.
    In the connection cum... tunc (v. tum, I. C. 3.):

    vivendum recte est cum propter plurima, tunc est Idcirco, etc.,

    Juv. 9, 118 ( poet. for tum, on account of the foll. vowel).—
    3.
    Vid. tunc etiam, III. B. 7. b.
    II.
    As correlative of dependent clauses.
    A.
    Of temporal clauses with cum.
    1.
    Referring to definite past time.
    a.
    Tunc as antecedent of the clause:

    set Stalagmus quojus erat tunc nationis quom hinc abit?

    Plaut. Capt. 4, 2, 108:

    etiamne in ara tunc sedebant mulieres Quom ad me profectu's ire?

    id. Rud. 3, 6, 8:

    quo damnato tunc, cum judicia fiebant, HS. IV milibus lis aestimata est,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 22:

    etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiscebatur,

    id. ib. 2, 5, 43, §

    111: atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat: vos tunc paruistis cum paruit nemo nisi qui voluit,

    id. Lig. 7, 20: se ita pugnaturos ut Romae pugnaverint in repetenda patria, ut postero die ad Gabios, tunc cum effecerint ne quis hostium, etc., Liv. 6, 28, 9:

    et quod tunc fecimus cum hostem Hannibalem in Italia haberemus, id nunc, pulso Hannibale, cunctamur facere?

    id. 31, 7, 5:

    infelix Dido, nunc te facta impia tangunt? Tunc decuit cum sceptra dabas,

    Verg. A. 4, 597 (Rib. tum; v. Prisc. p. 8, 841 P.):

    prudenter sensit tunc incrementum Romano imperio petendum fuisse cum intra septimum lapidem triumphi quaerebantur,

    Val. Max. 4, 1, 10:

    quorum nihil tunc cum diceretur parum aptum fuit,

    Quint. 11, 1, 89; cf. Val. Max. 8, 8, ext. 1; 9, 8, ext. 1.—
    b.
    Introducing the apodosis.
    (α).
    Of coincident actions:

    cum jam adpropinquantium forma lemborum haud dubie esset... tunc injecta trepidatio,

    Liv. 44, 28, 10.—
    (β).
    = deinde:

    adversus singula quaeque cum respondere haud facile esset, et quereretur... purgaretque se invicem, tunc Papirius, redintegrata ira, virgas et secures expediri jussit,

    Liv. 8, 32, 10:

    divus Caesar cum exercitum habuisset circa Alpes, imperavissetque, etc., tunc qui in eo castello fuerunt... noluerunt imperio parere,

    Vitr. 2, 9, 15:

    cum nuntiatum esset Leonidae a XX milibus hostium summum cacumen teneri, tunc hortatur socios, recedant,

    Just. 2, 11, 5.—
    2.
    Of definite present time, tunc is not found; v. tum.—
    3.
    Referring to indefinite time.
    a.
    As antecedent:

    arbitror, quo nos etiam tunc utimur cum ea dicimus jurati quae comperta habemus,

    Cic. Font. 13, 29 (9, 19):

    tunc obsequatur naturae cum senserit, etc.,

    id. Fragm. Hort. Phil. 75 B. and K.; id. Tusc. 2, 6, 16; id. Verr. 1, 18, 55; 2, 5, 12, § 29: qui tunc vocat me, cum malum librum legi, only... when, never... unless (= tote dê), Cat. 44, 21 Ellis (Mull. tum):

    deum tunc adfuisse cum id evenisset, veteres oratores aiebant,

    Quint. 10, 7, 14:

    tunc est commovendum theatrum cum ventum est ad illud Plodite,

    id. 6, 1, 52; cf. id. 4, 2, 8; 12, 11, 7; Vitr. 2, 9, 3:

    voluptas tunc, cum maxime delectat, exstinguitur,

    Sen. Vit. Beat. 7, 4; cf. id. Q. N. 1, prol. 3; 5, 3, 3; 6, 3, 1; id. Ep. 10, 5; 85, 38:

    in tantam quantitatem tenetur quae tunc in peculio fuit cum sententiam dicebat,

    Dig. 5, 1, 15: tunc cum certum esse coeperit neminem ex eo testamento fore heredem, Gai Inst. 3, 13; 4, 71; Dig. 28, 3, 6, § 6; 40, 12, 16, § 2; 40, 7, 34.—
    b.
    Introducing the apodosis:

    cum autem fundamenta ita distantia inter se fuerint constituta, tunc inter ea alia transversa... collocentur,

    Vitr. 1, 5, 7; 2, 1, 6; 2, 3, 2; 2, 5, 2;

    3, 5, 13: cum folia pauca in acumine germinent, tunc maxime serendas ficus,

    Plin. 18, 26, 65, § 245; Just. 41, 2, 9.—
    4.
    Referring to future time:

    ex ceteris autem generibus tunc pecunia expedietur cum legionibus victricibus erunt quae spopondimus persolvenda, Cic. Fragm. Ep. Caes. jun. 1, 8: tunc inter eas fore finem belli dixit cum alterutra urbs in habitum pulveris esset redacta,

    Val. Max. 9, 3, ext. 3:

    poterant videri tunc incohanda cum omnia quae... peregissem,

    Quint. 6, 4, 1; Col. praef. 33; v. infra, III. A. 2. b.—
    B.
    With temporal clauses introduced by ubi (rare).
    1.
    Of definite past time:

    ad quod bellum ubi consules dilectum habere occipiunt, obstare tunc enixe tribuni,

    Liv. 4, 55, 2:

    haec ubi convenerunt, tunc vero Philomelus consuetudinem nocte egrediendi frequentiorem facere,

    id. 25, 8, 9.—
    2.
    Of indefinite time.
    a.
    As antecedent:

    tunc autem est consummata infelicitas, ubi turpia non solum delectant, sed etiam placent,

    Sen. Ep. 39, 6; id. Ben. 2, 3, 3; 2, 17, 3; id. Ep. 89, 19.—
    b.
    In apodosis:

    stillicidia ubi plura coiere et turba vires dedit, tunc fluere et ire dicuntur,

    Sen. Q. N. 5, 13, 4; 6, 17, 2; 6, 18, 2.—
    C.
    With temporal clauses introduced by postquam (posteaquam); rare.
    1.
    Of definite past time:

    posteaquam ingenuae virgines et ephebi venerunt ad deprecandum, tunc est pollicitus his legibus ut, etc.,

    Vitr. 10, 16, 7 (but in Sall. C. 51, 40 Dietsch reads tum).—
    2.
    Of indefinite time: si vero posteaquam eam destinasses, tunc perierit, etc., Dig 17, 2, 58, § 1.—
    D.
    With temporal clauses introduced by ut (very rare):

    ut vero... casus suorum miseris eluxit, tunc toto littore plangentium gemitus, tunc infelicium matrum ululatus... audiebantur,

    Just. 19, 2, 11.—
    E.
    With temporal clauses introduced by quando (rare).
    1.
    As antecedent:

    tunc quando abiero,

    Plaut. Pers. 4, 7, 19 (4, 8, 8): tunc inserentur (cerasi) quando his vel non est, vel desinit gummi effluere, Pall. Oct. 12.—
    2.
    In apodosis:

    quando quodque eorum siderum cursum decorum est adeptum... tunc ex alterius naturae motione transversa... vinci a tardioribus videbantur,

    Cic. Univ. 9.—
    F.
    With temporal clauses introduced by dum (very rare):

    tunc tamen utrumque tolerabile est, dum illi vis sua est,

    Sen. Ep. 83, 21.—
    G.
    With conditional clauses.
    1.
    In gen.
    (α).
    As antecedent:

    consilium istud tunc esset prudens si rationes ad Hispaniensem casum accommodaturi essemus,

    Cic. Att. 10, 8, 2:

    sin autem ventus interpellaverit et... tunc habeat canalem longum pedes quinque, etc.,

    Vitr. 8, 5, 2:

    tunc fidem fallam, tunc inconstantiae crimen audiam si, cum omnia eadem sint quae erant promittente me, non praestitero promissum,

    Sen. Ben. 4, 35, 2.—
    (β).
    In apodosis:

    si se simul cum gloria rei gestae exstinxisset, tunc victorem, quidquid licuerit in magistro equitum, in militibus ausurum,

    Liv. 8, 31, 7:

    quem si inclusit mare, tum ille exitu simul redituque praecluso, volutatur,

    Sen. Q. N. 6, 15:

    quod si non illum, sed me peccasse putabis, tunc ego te credam cordis habere nihil,

    Mart. 2, 8, 6: si nullus sit suorum heredum, tunc hereditas pertinet ad adgnatos, Gai Inst. 3, 9:

    si vero dissentiunt, tunc praetoris partes necessariae sunt,

    Dig. 2, 14, 7, § 19; Sen. Q. N. 6, 9, 2; Gai Inst. 3, 205; Dig. 1, 3, 22.—
    2.
    With a supposition contrary to fact:

    audivi te cum alios consolareris: tunc conspexissem, si te ipse consolatus esses,

    Sen. Prov. 4, 5.—
    H.
    After abl. absol. (rare):

    legatis auditis, tunc de bello referre sese Aemilius dixit,

    Liv. 44, 21, 1:

    his ita praeparatis, tunc in rotae modiolo tympanum includatur,

    Vitr. 10, 9 (14), 2.
    III.
    Particular connections.
    A.
    With other particles of time.
    1.
    Jam tunc (rare):

    nisi jam tunc omnia negotia diligentissime confecissem,

    Cic. Fam. 3, 12, 3: bellum jam tunc ab illis geri coeptum cum sibi Phrygiam ademerint, Trog. Pomp. ap. Just. 38, 53:

    At. C. Marius L. Sullam jam tunc, ut praecaventibus fatis, copulatum sibi quaestorem habuit,

    Vell. 2, 12, 1:

    Archilochum Nepos Cornelius tradit, Tullo Hostilio Romae regnante, jam tunc fuisse poematis clarum et nobilem,

    Gell. 17, 21, 8:

    palam jam tunc multae civitates libertatem bello vindicandam fremebant,

    Just. 13, 5, 5. —
    2.
    With demum and denique, not until then, then only, then at last.
    a.
    Tunc demum.
    (α).
    Absol.:

    tunc demum nuntius missus ad tertiam legionem revocandam,

    Liv. 41, 3, 5:

    tunc demum pectora plangi Contigit,

    Ov. H. 11, 91:

    tunc demum intrat tabernaculum,

    Curt. 4, 13, 20:

    tunc demum alia mala (exstiterunt),

    Sen. Q. N. 1, 17, 6:

    (aquilae) primo deponunt, expertaeque pondus, tunc demum abeunt,

    Plin. 10, 3, 4, § 14:

    tunc demum... invidiam quae sibi fieret deprecati sunt,

    Suet. Calig. 9:

    tunc demum ad otium concessit,

    id. Claud. 5.—
    (β).
    With cum clause:

    postero die cum circumsessi aqua arceremur, nec ulla... erumpendi spes esset, tunc demum pacti sumus, etc.,

    Liv. 21, 59, 6:

    et serius cum redisset, tum demum, recepto sospite filio, victoriae tantae gaudium consul sensit,

    id. 44, 44, 3:

    cum ab his oritur, tunc demum ei ratio constat,

    Val. Max. 4, 8 prooem.: quos ordine suo tunc demum persequar cum praefaturus fuero, Col. praef. 33; Sen. Ep. 84, 6; id. Q. N. 7, 13, 1.—
    b.
    Tunc denique (very rare): hi dicebantur in eo tempore mathêmatikoi. Exinde ad perspicienda principia naturae procedebant ac tunc denique nominabantur phusikoi, Gell. 1, 9, 7.—
    3.
    Tunc primum:

    quia tunc primum superbiae nobilitatis obviam itum est,

    Sall. J. 5, 2:

    tunc primum circo qui nunc maximus dicitur, designatus locus est,

    Liv. 1, 35, 8:

    eum dolorem ulta est (plebs) tunc primum plebeis quaestoribus creatis,

    id. 4, 54, 2:

    tunc primum equo merere equites coeperunt,

    id. 5, 7, 13:

    lectisternio tunc primum in urbe Romana facto,

    id. 5, 13, 6; Tac. A. 11, 38; Suet. Ner. 17; Just. 8, 5, 1; 11, 10, 2; Jul. Capitol. Anton. Phil. 5; 7.—
    4.
    With deinde (cf.: tum deinde).
    (α).
    Deinde tunc:

    roga bonam mentem, bonam valetudinem animi, deinde tunc corporis,

    Sen. Ep. 10, 4; 74, 23; 117, 1.—
    (β).
    Tunc deinde: primum militiae vinculum est religio et signorum amor, et deserendi nefas; tunc deinde facile cetera [p. 1916] exiguntur, Sen. Ep. 95, 35; 11, 4; Val. Fl. 8, 109; Cels. 4, 15.—So, tunc postea, Vitr. 1, 6, 7.—
    5.
    Tunc tandem:

    simul enim cessit possessione Dii, excitavit hostem, ut tunc tandem sciret recuperanda esse quae prius amissa forent,

    Liv. 44, 8, 4.—
    B.
    With emphatic particles.
    1.
    Tunc vero (or enimvero):

    in turbatos jam hostes equos inmittunt. Tunc vero Celtiberi omnes in fugam effunduntur,

    Liv. 40, 40, 10:

    cunctantem tamen ingens vis morbi adorta est. Tunc enim vero deorum ira admonuit,

    id. 2, 36, 6:

    tunc vero impotentis fortunae species conspici potuit,

    Curt. 3, 11, 23: Tiberioque suspensa semper verba;

    tunc vero nitenti, etc.,

    Tac. A. 1, 11.—
    2.
    Tunc quidem: et tunc quidem Perseus copias reduxit;

    postero die, etc.,

    Liv. 42, 57, 9:

    tunc quidem sacrificio rite perpetrato, reliquum noctis rediit, etc.,

    Curt. 4, 13, 16; cf. id. 3, 12, 21.—
    3.
    Ne tunc quidem:

    quia ne tunc quidem obsistebatur,

    Front. Strat. 3, 17, 9:

    ac ne tum quidem senatu aut populo appellato,

    Suet. Ner. 41; cf. Just. 27, 3, 6.—
    4.
    Tunc maxime (or tunc cum maxime).
    (α).
    Chiefly at that time, especially then:

    Theophrastus est auctor, in Ponto quosdam amnes crescere tempore aestivo... aut quia tunc maxime in umorem mutabilis terra est, aut quia, etc.,

    Sen. Q. N. 3, 26, 2.—
    (β).
    Just then:

    hospitem tunc cum maxime utilia suadentem abstrahi jussit ad capitale supplicium,

    Curt. 3, 2, 17:

    non incidunt causae quae iram lacessant? sed tunc maxime illi oppugnandae manus sunt, Sen. de Ira, 2, 14, 2: sapiens tunc maxime paupertatem meditatur cum in mediis divitiis constitit,

    id. Vit. Beat. 26, 1.—
    5.
    Tunc interea, Gell. 3, 7, 7; v. supra, I. A. 4. a.—
    6.
    Etiam tunc.
    (α).
    Even then:

    experiri etiam tunc volens an ullae sibi reliquae vires essent, etc.,

    Gell. 15, 16, 3.—
    (β).
    Still:

    quam defunctam praetextatus etiam tunc pro rostris laudavit,

    Suet. Calig. 10.— And with cum, Plaut. Rud. 3, 6, 8; v. supra, II. A. 1. a.—
    7.
    Tunc etiam.
    (α).
    Etiam as connective, tum = eo tempore:

    in civitate plena religionum, tunc etiam ob recentem cladem superstitiosis principibus, ut renovarentur auspicia, res ad interregnum redit,

    Liv. 6, 5, 6.—
    (β).
    Poet. for tum etiam, on account of the vowel:

    ultima prona via est, et eget moderamine certo, Tunc etiam... Tethys solet ipsa vereri,

    Ov. M. 2, 68.—
    8.
    Tunc quoque.
    (α).
    Also then:

    irae adversus Vejentes in insequentem annum dilatae sunt. Tunc quoque ne confestim bellum indiceretur religio obstitit,

    Liv. 4, 30, 13; 44, 37, 12: saepe legit flores;

    et tunc quoque forte legebat,

    Ov. M. 4, 315:

    quare et sereno tonat? quia tunc quoque per quassum et scissum aera spiritus prosilit,

    Sen. Q. N. 2, 18:

    cum quidam histriones producti olim, tunc quoque producerentur,

    Suet. Claud. 21:

    tunc quoque in Hyrcaniam remittitur,

    Just. 38, 9, 9.—
    (β).
    Even then:

    tunc quoque cum antiqui illi viri inclite viverent, cura comere capillum fuit,

    Sen. Q. N. 1, 17, 7:

    faba vero non antequam trium foliorum. Tunc quoque levi sarculo purgare melius quam fodere,

    Plin. 18, 26, 65, § 241; Suet. Ner. 26; Flor. 1, 7, 12.—With tum demum:

    tametsi ad audiendum pigre coitur. Plerique in stationibus sedent... ac sibi nuntiari jubent an jam recitator intraverit... an ex magna parte evolverit librum: tum demum ac tunc quoque lente cunctanterque veniunt,

    Plin. Ep. 1, 13, 2.—
    (γ).
    = sic quoque, even as it was:

    quin nisi firmata extrema agminis fuissent, ingens in eo saltu accipienda clades fuerit. Tunc quoque ad extremum periculi ventum est,

    Liv. 21, 34, 8.—
    C.
    Tunc temporis (postclass.;

    v. tum, III. E.): ex gente obscura tunc temporis Persarum,

    Just. 1, 4, 4:

    parvae tunc temporis vires Atheniensibus erant,

    id. 3, 6, 6:

    ad abolendam invidiae famam qua insignis praeter ceteros tunc temporis habebatur,

    id. 8, 3, 7:

    erat namque tunc temporis urbs Appulis Brundisium,

    id. 12, 2, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > tunc

См. также в других словарях:

  • temporis — See exceptio temporis …   Ballentine's law dictionary

  • temporis intervallum — index interim Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • temporis spatium — index duration Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • Temporis punctum est omnis vita. — См. Жизнь коротка, искусство долго …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • temporis exceptio — /temparas aksepsh(iy)ow/ In the civil law, a plea of time; a plea of lapse of time, in bar of an action. Corresponding to the plea of prescription, or the statute of limitations, in our law …   Black's law dictionary

  • temporis exceptio — (Civil law.) A plea which set up lapse of time as a defense to the action …   Ballentine's law dictionary

  • Laudator Temporis — Artiste Ivan Moscatelli Année 2007 Type Vitrail Technique Horloge murale monumentale Dimensions (H × L) 250 cm × 700 cm Localisation …   Wikipédia en Français

  • Résidence Les Temporis Caen Porte de Bretagne — (Bretteville sur Odon,Франция) Категория отеля: 1 звездочный отель Ад …   Каталог отелей

  • Lacus Temporis — (lat.: See der Zeit) ist ein erstarrter Lavasee auf dem Mond. Die Bezeichnung wurde durch die Internationale Astronomische Union im Jahr 1976 festgelegt. Die kleine Meeresfläche hat einen mittleren Durchmesser von 117 Kilometern und liegt im …   Deutsch Wikipedia

  • Lacus Temporis — (le lac du temps en latin) est un petit lac lunaire situé dans le quadrant Nord Est de la face visible de la Lune. Ses coordonnées sélénographiques sont …   Wikipédia en Français

  • Via Temporis — est une série de romans jeunesse mêlant histoire et science fiction lancée par Scrinéo Jeunesse en mars 2011, qui a pour thème le voyage dans le temps. Sommaire 1 Le concept initial 2 Le point de départ 3 Liste des romans …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»